Các loài thực vật trên trái đất có nhiều phương pháp sinh sản đặc trưng để chúng có thể duy trì và phát triển được. Hai hình thức sinh sản phổ biến nhất ở thực vật là sinh sản hữu tính và sinh sản vô tính. Vậy sinh sản hữu tính là gì? Hãy cùng THPT Phạm Hồng Thái tìm hiểu chủ đề sinh học thú vị này nha.

Định nghĩa sinh sản hữu tính ở thực vật là gì?

Dưới đây là định nghĩa thế nào là sinh sản hữu tính ?

Kiểu sinh sản trong đó có sự hợp nhất của giao tử đực và giao tử cái tạo nên hợp tử phát triển thành cơ thể mới được gọi là sinh sản hữu tính. Có nghĩa là mỗi loài thực vật muốn sinh sản hữu tính thì cây đó phải có hoa đực và hoa cái và các loài con trùng sẽ giúp chúng thụ phấn được.

Hoa là bộ phận sinh sản của thực vật, tức là cả giao tử đực và cái đều do hoa tạo ra. Sinh sản hữu tính ở thực vật diễn ra ở hoa.

Sinh sản hữu tính ở thực vật có những đặc trưng gồm:

• Trong sinh sản hữu tính luôn có quá trình hình thành và hợp nhất giữa giao tử đực với giao tử cái, luôn có sự trao đổi, tái tổ hợp của hai bộ gen.
• Sinh sản hữu tính luôn gắn liền với giảm phân để tạo giao tử mới.

Sinh sản hữu tính ưu việt hơn sinh sản vô tính, thể hiện ở các đặc điểm sau:

• Tăng khả năng thích nghi của thể hệ sau đối với môi trường sống luôn biến đổi.
• Tạo sự đa dạng di truyền cung cấp nguồn vật liệu phong phú cho chọn lọc tự nhiên và tiến hóa.

Ví dụ sinh sản hữu tính ở thực vật

Hầu hết nhiều loại thực vật có hoa, có quả đều sinh sản hữu tính như cây bầu, cây bí, cây ổi, cây mít…

Cơ quan sinh sản hữu tính của thực vật có hoa là : Nhụy hoa

Sinh sản hữu tính ở thực vật có hoa là gì?

Hãy cùng tim hiểu khái niệm, cấu tạo của sinh sản hữu tính ở thực vật có hoa dưới đây.

a – Khái niệm sinh sản hữu tính ở thực vật có hoa

Thực vật có hoa sinh sản hữu tính thông qua một quá trình được gọi là  thụ phấn. Hoa chứa bộ phận sinh dục đực gọi là nhị hoa và bộ phận sinh dục cái gọi là nhụy hoa. Bao phấn là phần của nhị chứa phấn. Hạt phấn này cần được di chuyển đến một phần của nhụy hoa được gọi là đầu nhụy.

b – Cấu tạo của hoa gồm những bộ phận nào?

Hoa gồm có 4 bộ phận chính gồm:

• Cánh hoa
• Đài hoa
• Nhị hoa: hay còn gọi là hoa đực.
• Nhụy hoa: hay còn gọi là hoa cái.

Nhị hoa gồm bao phấn và sợi tơ trong đó bao phấn có cấu trúc dạng túi và bao phấn có chức năng dự trữ hạt phấn, sợi tơ có tác dụng là cung cấp dinh dưỡng và nuôi bao phấn.

Nhụy hoa có cấu tạo gồm 3 bộ phận gồm vòi nhụy, bầu nhụy, ống nối đầu nhụy với bầu nhụy. Trong đó, vòi nhụy là phần trên cùng của hoa, bầu nhụy chứa nhiều noãn hoa, đây là vị trí diễn ra quá trình hình thành hạt của cây.

Một bông hoa có thể bao gồm một nhị, một nhụy hoặc cả hai. Dựa trên điều này, một bông hoa có thể là đơn tính hoặc lưỡng tính. Một bông hoa lưỡng tính bao gồm tất cả bốn bộ phận nêu trên.

c –  Quá trình thụ phấn và thụ tinh ở hoa diễn ra như thế nào?

Dưới đây là quá trình thụ tinh ở thực vật :

Quá trình thụ phấn ở hoa diễn ra như thế nào?

Thụ phấn là quá trình chuyển hạt phấn từ bao phấn – bộ phận đực của hoa sang bộ phận nhụy – cái của hoa. Thực vật có hai hình thức thụ phấn là tự thụ phấn và thụ phấn chéo. Thực vật hạt kín thường tự thụ phấn và thực vật hạt trần thì thụ phấn chéo.

• Tự thụ phấn: Là sự thụ phấn mà sự chuyển giao hạt phấn diễn ra giữa bao phấn và đầu nhụy của cùng một bông hoa.
• Thụ phấn chéo: Là sự thụ phấn mà sự truyền phấn diễn ra giữa bao phấn và đầu nhụy của các hoa khác nhau của cùng một cây hoặc các cây khác nhau cùng loài.

Quá trình thụ tinh ở hoa diễn ra như thế nào?

Thụ tinh ở hoa là sự hợp nhất của nhân giao tử đực với nhân của tế bào trứng trong túi phôi để hình thành nên hợp tử (2n), khởi đầu của cá thể mới.

Ở thực vật có hoa, thụ tinh thực hiện được là nhờ ống phấn sinh trưởng xuyên dọc theo vòi nhụy xâm nhập qua lỗ phôi vào túi phôi và giải phóng ra hai nhân ( 2 giao tử) , trong đó 1 nhân hợp nhất với tế bào trứng.

Thụ tinh kép ở thực vật là gì?

Là quá trình cùng lúc nhân thứ nhất ( giao tử đực thứ nhất) thụ tinh với tế bào trứng tạo thành hợp tử, nhân thứ hai ( giao tử đực thứ hai) đến hợp nhất với nhân lưỡng bội (2n) ở trung tâm của túi phôi hình thành nên nhân tam bội (3n), khởi đầu của nội nhũ cung cấp di dưỡng cho phôi phát triển. Lưu ý là quá trình thụ tinh kép chỉ có ở thực vật hạt kín.

d – Quá trình hình thành hạt và quả ở hoa diễn ra như thế nào?

Quá trình hình thành hạt ở thực vật

Noãn đã thụ tinh ( chứa hợp tử và tế bào tam bội) phát triển thành hạt. Hợp tử phát triển thành phôi. Tế bào tam bội phân chia tạo thành một khối đa bào giàu chất dinh dưỡng được gọi là nội nhũ. Nội nhũ hay còn được gọi là phôi nhũ là mô nuôi dưỡng phôi phát triển.

Có hai loại hạt được hình thành ở thực vật gồm hạt có nội nhũ là hạt cây một lá mầm và hạt không nội nhũ là hạt cây hai lá mầm.

Quá trình hình thành quả ở thực vật 

Quả là do bầu nhụy phát triển thành. Bầu nhụy dày lên, chuyển hóa như một cái túi chứa hạt, bảo vệ hạt và giúp phát tán hạt.

Quả giả là loại quả không có thụ tinh noãn gọi là quả đơn tính. Các loại quả không có hạt chưa hẳn là quả đơn tính vì hạt có thể bị thoái hóa.

Quá trình chín của quả diễn ra như thế nào?

Sau khi hình thành quả, quả sinh trưởng và phát triển thành quả chín với các chuyển hóa sinh lí, sinh hóa, làm biến đổi màu sắc, độ cứng và xuất hiện mùi vị, hương vị đặc trưng, hấp dẫn, thuận lợi cho sự phát tán hạt. Quả của nhiều loại cây cung cấp nguồn dinh dưỡng quý như vitamin, khoáng chất, đường và các chất khác cần cho con người.

Kết luận:

Đây là đáp án cho câu hỏi sinh sản hữu tính ở thực vật là gì? Quá trình sinh sản sinh dưỡng ở thực vật có hoa từ khi thụ phấn đến lúc hình thành quả, hạt chi tiết nhất. Trường THPT Phạm Hồng Thái cảm ơn các bạn đã đọc bài viết này. Để hiểu hơn về các định nghĩa và các kiến thức mới, mời các bạn truy cập vào mục “Là gì” của THPT Phạm Hồng Thái.