Bài văn phân tích Kiều ở lầu Ngưng Bích lớp 9 là một đề tài khá khó đối với các bạn học sinh THCS bởi thơ của đại thi hào Nguyễn Du chứa nhiều hàm ý và nội dung sâu xa trong từng câu chữ. Trường THPT Phạm Hồng Thái sẽ gợi ý dàn ý cụ thể cùng 15 mẫu văn phân tích Kiểu ở lầu ngưng bích ngắn gọn, cụ thể là 8 câu cuối để giúp các bạn học sinh lớp 9 hiểu thêm về nhân vật Kiều trong đoạn trích nhé.
Dàn ý phân tích Kiều ở lầu ngưng bích (8 câu cuối) cực chi tiết.
I. Mở bài
- Giới thiệu tác giả và đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích”.
- Giới thiệu đoạn thơ cuối (8 câu cuối).
II. Thân bài
– Cặp lục bát 1: Phân tích hình ảnh “cửa bể chiều hôm”, “cánh buồm xa xa” gợi tả nỗi buồn của Kiều lúc nghĩ về cha mẹ – những người sinh vì thế mình, nàng cảm thấy xót xa.
– Cặp lục bát 2: Phân tính hình ảnh “ngọn nước mới sa”, “hoa trôi man mác” gợi tả nỗi mung lung lo lắng của Kiều ko biết cuộc đời sẽ trôi đi đâu về đâu. Tâm trạng của Thúy kiều lại trở về với thực tại của đời mình, trở về với nỗi đau hiện thực.
– Cặp lục bát 3: Phân tích hình ảnh “nội cỏ rầu rầu”, “chân trời mặt đất” gợi tả sự vô định của Kiều. Từ láy “rầu rầu” gợi cho ta sự tàn úa đến thảm thương, màu xanh tàn úa, héo hắt.
– Cặp lục bát 4: Phân tích hình ảnh “gió cuốn mặt duềnh”, “tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi” gợi sự sợ hãi, hốt hoảng của Kiều. Sự lênh đênh trên chặng đường đời nhiều sóng gió trước mặt Kiều, cũng là những phong ba, mấp mô nhưng mà Kiều sẽ phải đi qua.
=> Điệp từ “buồn trông” được nhắc đi nhắc lại trong khổ thơ. Nó như tâm trạng của Kiều lúc này, đúng là “người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”.
* Tổng kết nghệ thuật:
- Điệp cấu trúc với điệp ngữ “buồn trông”.
- Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình.
- Hình ảnh có sự tăng tiến gợi tả sự tăng tiến của xúc cảm.
III. Kết bài
- Đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” là một bức tranh được vẽ lên với những màu sắc xám lạnh, gợi tả tâm trạng vô cùng sống động, nhưng nó cũng nhiều thê lương bi ai.
- Phân tích văn pháp nghệ thuật “tả cảnh ngụ tình” của Nguyễn Du. Cảnh và người trong đoạn trích như hòa vào làm một.
→ Xem thêm: Phân tích 12 câu đầu Trao Duyên hay nhất [2023]
Phân tích Kiều ở lầu Ngưng Bích (8 câu cuối) ngắn gọn – Mẫu 1.
Đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích nằm ở phần thứ hai “Gia biến và phiêu bạt”. Sau lúc biết mình bị lừa vào chốn thanh lâu, Kiều uất ức định tự vẫn. Tú Bà sợ mất đi món hàng quý, bèn lựa lời khuyên giải, dụ dỗ. Mụ vờ chăm sóc, thuốc thang, hứa hứa lúc nàng phục hồi, sẽ gả cho người tử tế. Sau đó người nữ giới nham hiểm này đưa Kiều ra giam lỏng ở lầu Ngưng Bích, đợi thực hiện thủ đoạn mới. 8 câu thơ cuối đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” là bức tranh tâm trạng đớn đau, vô vọng của Thúy Kiều lúc mới bước vào đời.
Đoạn trích nằm giữa hai biến cố đau xót. Đây là những biến cố giúp ta hiểu những sững sờ tê tái và sự lo lắng về tương lai của nàng Kiều. Tại lầu Ngưng Bích, Kiều ko thôi buồn nhớ. Nàng nghĩ tới thân phận hoa trôi bèo nổi của mình rệu rã tâm hồn. Nàng còn nhớ tới Kim trọng, nhớ tới đêm uống rượu hứa thề nhưng mà đắng cay. Thời đấy thương Kim Trọng rày trông mai chờ mòn mỏi. Rồi nàng thương cha mẹ ngày đêm ngóng chờ. Song thân tuổi già hiu quạnh, không người kề cận nhưng mà xót xa trong lòng. Càng suy nghĩ, nàng càng đớn đau và vô vọng. Nhìn ra bốn bề mong tìm lấy một sự trợ giúp nào đó. Thế nhưng, càng mong đợi, lại càng thấy xa vời, mờ mịt hơn:
Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu
Buồn trông nội cỏ rầu rầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
Đoạn thơ được xem là những dòng tuyệt bút của tác phẩm truyện Kiều. Không những Nguyễn Du gợi tả được nỗi buồn trong lòng người nhưng mà còn diễn tả nó một cách xác thực. Thủ pháp đặc tả nội tâm đạt tới mức độ biện chứng tâm hồn. Chỉ với 8 dòng lục bát, thiên tài họ Nguyễn đã dựng nên bốn bức tranh tâm trạng rực rỡ. Mỗi bức là một ẩn dụ cho một trạng thái tâm lí của Kiều lúc bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích.
Khởi đầu mỗi bức là điệp từ liên hoàn “buồn trông”. Điệp ngữ đấy được lặp lại 4 lần tạo âm hưởng trầm buồn. “Buồn trông” trở thành điệp khúc diễn tả nỗi buồn đang dâng lên lớp lớp trong lòng Kiều. Cảnh vật tự nhiên qua con mắt của Kiều gợi nỗi buồn da diết.
Bóng chiều u uất nhuộm tím cả bức tranh. Không gian mênh mông, thời kì tàn tạ, khiến người đọc cảm thu được nỗi buồn sầu dâng lớp lớp trong lòng người con gái chơ vơ, lạc lõng nơi đất khách quê người:
“Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa”
Cánh buồm nhấp nhoáng, lúc ẩn lúc hiện nơi cửa bể chiều hôm gợi hành trình phiêu bạt mờ mịt không biết đâu là bờ bến. Sức mạnh biểu đạt của từ láy đã được Nguyễn Du khai thác triệt để. Nó vừa gợi tả bức tranh tự nhiên đơn điệu, buồn chán vừa ghi lại những cung bậc xúc cảm của người trước cảnh. Cảnh vật mở ra với cảnh biển chiều hôm. Cánh buồm nhấp nhoáng xa xa lúc ẩn, lúc hiện. Dõi theo cánh buồm trên biển xa mờ mịt, Thúy Kiều như muốn theo về với gia đình.
Con thuyền từ lâu được xem là vật kết nối giữa con người phương xa và gia đình, quê hương. Nó tựa như niềm hi vọng, niềm mong mỏi trở về sum họp với cha mẹ và các em nhưng mà Thúy Kiều từng đêm mong nhớ. Nhưng càng hoài vọng càng thấy xa vời. Nguyễn Du đã khôn khéo diễn tả tâm trạng ngán ngẩm, bất lực của Thúy Kiều trước nghịch cảnh. Tới bức tranh thứ hai, Nguyễn Du dựng nên cảnh dòng nước với đóa hoa trôi. Cảnh vật được nhìn bằng ánh mắt sầu não tới gớm ghê:
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Trong dòng nước mênh mang, cánh hoa trôi ngả nghiêng, cứ dập dềnh, quanh quẩn, ko biết trôi về đâu. Dòng nước đấy hay chính là dòng đời vạn biến. Cánh hoa trôi man mác trên ngọn nước mới sa gợi lên thân phận nhỏ nhỏ, mỏng manh, lênh đênh trôi dạt trên dòng đời vô định ko biết đi đâu về đâu. Số kiếp của bông hoa hay cũng chính là số kiếp của đời Kiều đấy thôi. Càng nghĩ càng thêm đáng sợ.
Lỡ sa bước vào cạm bẫy cuộc đời giả trá Kiều nào có hay. Để tới nỗi giờ đây nàng cũng ko biết đời mình sẽ đi đâu về đâu. Rồi phận gái long đong, tuổi xuân cao quý cũng sẽ bị cuộc đời vùi dập tan tành nhưng mà thôi. Câu hỏi tu từ như chạm vào nơi sâu thẳm của trái tim người đọc. Dựng nên bức tranh này, Nguyễn Du muốn nói với chúng ta rằng Kiều đang rất băn khoăn và lo lắng cho tương lai của mình. Đó là một tương lai vô định, càng nghĩ ngợi càng thấy mờ mịt. Càng nhìn xa càng thấy mờ mịt. Dưới ánh mắt của Thúy Kiều, tất cả dường như mờ ảo, tan biến, ẩn giấu biết bao hoài nghi và bí mật:
Buồn trông nội cỏ rầu rầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Nội cỏ “rầu rầu” nhuốm màu đau thương trải rộng nơi chân trời mặt đất gợi cuộc sống úa tàn, bi thương, vô vọng kéo dài không biết tới bao giờ. Màu cỏ héo tàn như sắp tàn lụi như sắp từ biệt vũ trụ, kết thúc cuộc đời ngắn ngủi. Màu cỏ hay cũng chính là tâm hồn của Thúy Kiều đang héo tàn, heo hắt, rệu rã trước cuộc đời. Tâm trạng thúy Kiều rơi vào trạng thái hốt hoảng, tiềm thức bấn loạn vô cùng, nhìn đâu cũng thấy vô vọng. Tới bức tranh cuối cùng, xuất hiện cảnh biển sóng vỗ. Những đợt sóng cuộn trào, lớp lớp như đang muốn nhấn chìm mọi thứ, dìm xuống bể sâu người con gái nhỏ nhỏ, đáng thương:
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
Hình ảnh “gió cuốn mặt duềnh” và âm thanh ầm ầm của tiếng sóng “kêu quanh ghế ngồi” gợi tâm trạng lo sợ, hãi hùng của Thúy Kiều. Nàng hoàn toàn vô vọng trong cái nghịch cảnh trớ trêu của mình. Nó như báo trước những trắc trở, như vẽ ra tuyến đường gian nan nhưng mà nàng sẽ phải đi qua. Chỉ ngay sau lúc này, giông bão của số phận sẽ nổi lên, xô đẩy, vùi dập cuộc đời Kiều. Với những nét vẽ này, Nguyễn Du khắc họa đậm nét sự hoảng sợ, mất phương hướng trong ý thức của Kiều. Nàng hoàng toàn vô vọng trước dòng đời khắc nghiệt. Nàng cầu cứu trăm phương nhưng bất lực.
Lạ mắt hơn, lúc những bức tranh tâm trạng được cụ Nguyễn Du sắp xếp theo trình tự tăng tiến. Từ cảm giác hoang mang trước của biển, tới suy nghĩ về tương lai vô định, nổi trôi của kiếp đời con gái. Sau đó là sự vô vọng trước nghịch cảnh thất vọng, tối tăm. Cuối cùng, nàng rơi vào trạng thái hoang tưởng, tột cùng đớn đau và sợ hãi.
Bằng nghệ thuật ẩn dụ, hệ thống câu hỏi tu từ, các từ láy “nhấp nhoáng”, “xa xa”, “man mác”, “rầu rầu”, ”xanh xanh”, “ầm ầm”… góp phần làm nổi trội nỗi buồn nhiều bề trong tâm trạng Kiều. Tác giả lấy ngoại cảnh để bộc lộ tâm trạng.
Cảnh được mô tả từ xa tới gần. Màu sắc từ nhạt tới đậm. Âm thanh từ tĩnh tới động. Nỗi buồn từ man mác, mung lung tới lo lắng, kinh sợ, dồn tới cơn bão táp của nội tâm, đỉnh điểm của xúc cảm trong lòng Kiều. Toàn là hình ảnh về sự vô định. Sự vật mỏng manh, trôi dạt. Lòng người ngả nghiêng nghiêng đổ dữ dội. Cuối cùng hoàn toàn rơi vào thất vọng, vô vọng tới tận cùng. Lúc này, Kiều bất lực , buông xuôi trước thực tại phũ phàng. Do vậy, nàng thơ ngây mắc lừa Sở Khanh để rồi lao vào vào cuộc đời ô nhục sau đó.
8 câu thơ cuối trong đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” đặc tả tâm trạng lẻ loi, buồn tủi và khổ đau của Thúy Kiều. Nguyễn Du đã rất thành công lúc vận dụng thủ pháp mô tả tâm lí hết sức tinh tế, chân thực và sinh động. Tâm trạng của thúy Kiều hay cũng chính là tâm trạng của tác giả trước cuộc đời đầy sóng gió phong ba. Ông có lúc cũng thất vọng, vô vọng trên đường đời như chính nhân vật của ông vậy.
→ Xem thêm: Phân tích tâm trạng Kiều khi ở lầu Ngưng Bích qua 4 bức tranh hay nhất
Phân tích Kiều ở lầu Ngưng Bích (8 câu cuối) ngắn gọn – Mẫu 2
Nguyễn Du ko chỉ xuất sắc trong nghệ thuật mô tả chân dung nhân vật nhưng mà còn là người có đặc tài mô tả tự nhiên, ngụ tâm tình, tình cảm của con người. Mỗi bức tranh dưới đôi bàn tay Nguyễn Du thực hiện hai tính năng chính: trình bày ngoại cảnh và trình bày tâm trạng. Tám câu thơ cuối trong bài “Kiều ở lầu Ngưng Bích” đã cho thấy rõ đặc tài này của ông.
Sau lúc bị lừa bán vào thanh lâu, Kiều sống trong đớn đau, ê chề, với bản tính là con người trọng phẩm chất, Kiều đã tìm tới cái chết để giải thoát nhưng ko thành công. Thúy Kiều bị Tú Bà giam lỏng ở lầu Ngưng Bích, chờ tới ngày thực hiện thủ đoạn mới. Những ngày ở lầu Ngưng Bích nàng sống trong đớn đau, tủi nhục, lẻ loi, vô vọng tới cùng cực.
Trong nỗi lẻ loi, dường như người nào cũng một lòng hướng về gia đình. Người con gái trong ca dao, dù lấy chồng, nhưng trong những khoảnh khắc ngày tàn vẫn tha thiết nhớ về quê mẹ:
Chiều về ra đứng ngõ sau
Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều
Huống chi là nàng Kiều, thân phận nổi trôi, bán mình cứu gia đình, thì nỗi nhớ gia đình lại càng da diết hơn bao giờ hết:
Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa.
Không gian mênh mông của cửa bể liên kết với hình ảnh thuyền nhấp nhoáng phía xa gợi lên không gian rợn ngợp, hoang vắng. Cánh buồm dường như trở thành nhỏ nhỏ hơn trong không gian rộng lớn đấy. Thân phận nàng cũng chẳng khác gì cánh buồm kia, lênh đênh, nhỏ nhoi giữa cuộc đời biến động.
Đồng thời ông cũng rất khôn khéo lựa chọn thời kì cho nỗi nhớ, đấy là “chiều hôm”. Trong văn học không gian buổi chiều thường gợi ra nỗi buồn man mác, ở đây trong hoàn cảnh của Kiều nỗi buồn đấy gắn với khát khao được sum họp, sum họp, được trở về bên quê hương, gia đình.
Sau nỗi buồn tha phương, xa xứ, nàng nghĩ về thân phận mình nhưng mà lại càng đau lòng hơn: “Buồn trông ngọn nước mới sa/ Hoa trôi man mác biết là về đâu?”. Hình ảnh ẩn dụ “hoa trôi” là biểu tượng cho thân phận của nàng Kiều. Ngọn nước mới sa kia có sức mạnh gớm ghê, là những giông bão, sóng gió trong cuộc đời đã vùi dập cuộc đời nàng.
Những cánh hoa trôi man mác cũng như thân phận bé nhỏ, mỏng manh của nàng. Cuộc đời nàng lênh đênh theo dòng đời, không biết tương lai sẽ đi đâu về đâu. Câu hỏi tu từ “biết là về đâu” như một lời than, một lời bi ai cho số phận xấu số. Qua đó càng nhấn mạnh hơn nữa thân phận chìm nổi, bọt bèo của nàng.
Trong tác phẩm của Nguyễn Du, sắc xanh đã xuất hiện nhiều lần, mỗi lần xuất hiện đều mang ý nghĩa không giống nhau. Nếu như trong đoạn trích “Cảnh ngày xuân”, sắc xanh tượng trưng cho sự sống, xanh tươi mơn mởn, thì trong đoạn trích này màu xanh lại mang một ý nghĩa khác: “Buồn trông nội cỏ rầu rầu/ Chân mây mặt đất một màu xanh xanh”. Nội cỏ chỉ mang một màu tàn lụi héo úa. Sắc xanh cũng nối chân trời mặt đất với nhau nhưng lại nhạt nhòa, đơn sắc.
Tất cả những màu sắc đó hòa điệu với nhau càng làm cho tâm trạng Kiều trở thành ngao ngán, chán nản hơn. Kiều nhìn ra bốn phía để tìm được sự đồng điệu, tìm sự sẻ chia. Vậy nhưng mà, quang cảnh chỉ càng làm nàng thêm u sầu, ảo não. Quả thực “người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”. Dưới con mắt vô vọng của nàng, quang cảnh nào cũng chỉ thấm đầy nỗi buồn chán, thất vọng và vô vọng. Điều đó càng đẩy Kiều rơi vào sâu hơn hố sâu của sự sầu muộn, vô vọng.
Hai câu thơ cuối cùng có thể coi là đỉnh cao của nghệ thuật tả cảnh ngụ tình, sự hoang mang, rợn ngợp của Kiều đã được tác giả tập trung bút lực trình bày rõ nhất trong hai câu thơ này:
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
Cảnh cuối tự nhiên xuất hiện thật dữ dội, đó không chỉ còn là ngoại cảnh nhưng mà còn là tâm trạng, Kiều tưởng mình ko còn ngồi ở lầu Ngưng Bích nhưng mà đang ngồi giữa biển khơi mênh mông, xung quanh là sóng biển gào thét như muốn nhấn chìm nàng xuống biển. Đặc trưng từ láy “ầm ầm” vừa diễn tả một quang cảnh kinh khủng vừa diễn tả tâm trạng buồn lo, hoảng sợ của Thúy Kiều. Nàng đang dự cảm những giông bão của số phận, rồi đây sẽ nổi lên và nhấn chìm cuộc đời mình.
Đoạn thơ đã vận dụng tài tình nghệ thuật tả cảnh ngụ tình, mỗi cảnh là một tâm trạng, là một nỗi đau nhưng mà Kiều phải gánh chịu. Không chỉ vậy Nguyễn Du còn có sự mô tả theo trình tự hợp lý: Từ xa tới gần, màu sắc từ nhạt nhòa tới đậm nét, khắc họa nỗi buồn da diết của Kiều. Sử dụng hình ảnh ẩn dụ rực rỡ, lớp từ láy giàu trị giá tạo hình và biểu cảm. Tất cả những yếu tố đó góp phần tạo nên thành công cho đoạn trích.
Tám câu thơ cuối là một tuyệt tác của nghệ thuật tả cảnh ngụ tình. Bằng những bức tranh rực rỡ, Nguyễn Du đã khắc họa được những trạng thái xúc cảm, nỗi lẻ loi, lo lắng, sợ hãi về tương lai đầy sóng gió của nàng Kiều. Không chỉ vậy, qua bức tranh đấy, Nguyễn Du cho trình bày niềm cảm thương thâm thúy cho số phận nàng nói riêng và số phận người phụ nữ nói chung dưới cơ chế phong kiến.
Phân tích Kiều ở lầu Ngưng Bích (8 câu cuối) hay nhất – Mẫu 3.
Nguyễn Du đã từng đúc kết rằng:
Trăm năm trong cõi người ta
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau
Quả thực điều đấy đã ứng vào cuộc đời nàng Kiều, tài mệnh tương đố, nàng Kiều đẹp cả ở ngoại hình và tư cách nhưng lại phải chịu nhiều cảnh tang thương, xấu số. Đớn đau nhất có nhẽ là lúc lẻ loi ở lầu Ngưng Bích, bị giam lỏng, tù tội và mường tượng về tương lai sóng gió sau này của chính mình. Tám câu thơ cuối đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” là minh chứng đầy đủ nhất cho điều đấy.
Tám câu thơ cuối cùng cho thấy tài năng phân tích, nghệ thuật tả cảnh ngụ tình bậc thầy của Nguyễn Du. Ông lấy bức tranh phong cảnh không chỉ là phong cảnh nhưng mà đó còn là bức tranh tâm trạng. Nguyễn Du đã biến quang cảnh tự nhiên là phương tiện để mô tả tâm trạng của con người. Có thể thấy tám câu thơ đã đạt tới mẫu mực của văn pháp tả cảnh ngụ tình. Bi kịch nội tâm của nàng Kiều đã được Nguyễn Du diễn tả qua bức tranh tự nhiên phong phú lúc nàng ở lầu Ngưng Bích.
Đoạn thơ chia ra làm bốn cặp lục bát, mở đầu mỗi cảnh là điệp từ “buồn trông” xuất hiện với âm hưởng trầm buồn, báo hiệu biết bao sóng gió, khó khăn phía trước. Đồng thời mỗi cặp lục bát cũng tương ứng với một nét tâm trạng của Thúy Kiều. Mở đầu là quang cảnh biển nước mênh mông:
Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa
Nguyễn Du sử dụng linh hoạt hai từ láy nhấp nhoáng, xa xa và liên kết với đại từ phiếm chỉ “người nào” cho thấy nỗi hy vọng, trống ngóng trong vô vọng của nàng. Không chỉ vậy, Nguyễn Du cũng rất tinh tế lúc lựa chọn khoảng thời kì để bộc lộ tâm trạng, đó là thời kì buổi chiều, gợi nhắc gợi nhớ về hơi ấm gia đình. Đúng lúc đấy lại xuất hiện hình ảnh cánh buồm nhỏ nhỏ trước cửa bể rộng lớn, làm cho nỗi hoang vắng mênh mông càng lớn hơn. Đồng thời cánh buồm đó cũng chính là ẩn dụ cho thân phận nhỏ nhỏ, lẻ loi của nàng.
Thu hẹp khoảng không gian, để tìm sự đồng điệu, thì trước mắt nàng lại hiện lên cảnh tan tác, chia li:
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Nàng Kiều tự ví bản thân mình với những cánh hoa mỏng manh, yếu ớt, thân phận nổi lênh đênh không biết đi đâu về đâu. Liên kết với câu hỏi tu từ “biết là về đâu?” càng cho thấy rõ hơn nửa thân phận bọt bèo, cập kênh, vô định của nàng. Nàng lênh đênh giữa dòng đời xuôi ngược, ko biết đâu là bờ bến.
Hình ảnh cỏ, đã nhiều lần xuất hiện trong thơ Nguyễn Du, là sắc xanh non mơn mởn trong ngày hội xuân, đầy sức sống: “Cỏ non xanh tận chân trời”. Nhưng tới đây sắc xanh đấy đâu còn nữa, nhưng mà thay vào đó là màu sắc của sự tàn tạ, héo tàn: “Buồn trông nội cỏ rầu rầu/ Chân mây mặt đất một màu xanh xanh”. Cỏ trong đôi mắt thấm đẫm tâm trạng của nàng Kiều “rầu rầu” tàn lụi. Tác giả tả màu xanh của cỏ tiếp nối nhau tới tận chân trời, nhưng màu xanh đấy không sắc nét nhưng mà nhòe mờ, pha lẫn vào nhau, có phần đơn điệu. Phải chăng trong dòng nước mắt lẻ loi và tủi cực nhưng mà cái nhìn của nàng đã khiến những màu xanh kia càng trở thành sầu bi, héo tàn hơn.
Một lần nữa nàng Kiều lắng lòng mình, để nghe những vang vọng của cuộc sống. Nhưng những thứ nàng nghe được chỉ là chuỗi âm thanh kinh khủng
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
Mặt biển sóng gió tới bủa vây lấy nàng Kiều nhỏ nhỏ. Đó cũng chính là dự cảm của nàng về số phận đầy xấu số, những giông tố đang đợi nàng phía trước. Kiều rơi vào trạng thái sợ hãi, âu lo tới tột cùng.
Khung cảnh được nhìn qua mắt Kiều đẫm màu sắc tâm trạng. Cảnh được Nguyễn Du mô tả từ xa tới gần, màu sắc từ nhạt tới đậm, nỗi buồn diễn tả theo chiều tăng tiến từ man mác buồn, lẻ loi cho tới âu lo, kinh sợ. Lúc này, Kiều rơi vào trạng thái vô vọng và yếu ớt nhất, cũng bởi vậy trước những lời ngon ngọt của Sở Khanh nàng dễ dàng bị mắc lừa, để rồi nàng bị đẩy xuống bùn nhơ của cuộc đời: “Thanh y hai lượt thanh lâu hai lần”.
Bằng ngòi bút tả cảnh ngụ tình rực rỡ, Nguyễn Du đã mang lại cho người đọc những câu thơ xuất sắc nhất diễn tả tâm trạng lẻ loi, đớn đau tới tột cùng của nàng Kiều. Đồng thời ta cũng thấy được tấm lòng nhân đạo, niềm cảm thương thâm thúy nhưng mà Nguyễn Du dành cho người con gái hồng nhan bạc phận.
→ Tham khảo thêm: Tuyển tập những bài văn phân tích đoạn trích Kiều ở lầu ngưng bích hay nhất
Phân tích Kiều ở lầu Ngưng Bích (8 câu cuối) biểu cảm nhất – Mẫu 4.
Nguyễn Du là đại thi hào dân tộc là danh nhân văn hóa toàn cầu. Nhắc tới ông, người ta kể tới “Truyện Kiều” – một tác phẩm đã nâng Tiếng Việt lên thành tiếng nói dân tộc. Đọc truyện, ta cảm thu được trái tim nhân hậu, đa cảm đối với con người của thi sĩ.
Như Mông Liên Tưởng chủ sở hữu trong lời tựa Truyện Kiều đã viết “Lời văn tả ra hình như có máu chảy ở đầu ngọn bút, nước mắt thấm ở trên tờ giấy, khiến người nào đọc cũng phải thấm thìa, ngậm ngùi, day dứt tới đứt ruột đứt gan”. Và có đọc tám câu thơ cuối của đoạn “Kiều ở lầu Ngưng Bích”, ta mới cảm thu được nét tinh tế, được cái hay, cái đẹp của văn pháp tài giỏi của Nguyễn Du, đặc trưng là văn pháp tả cảnh ngụ tình.
Có thể nói, tám câu thơ cuối được xem như là kiểu mẫu của lối thơ tả cảnh ngụ tình trong văn học cổ điển (lấy cảnh sắc tự nhiên để gửi gắm tâm trạng, xúc cảm). Để diễn tả tâm trạng lẻ loi buồn tủi, vô vọng của Kiều, Nguyễn Du đã sử dụng văn pháp tả cảnh ngụ tình rực rỡ” – tình trong cảnh đấy cảnh trong tình này” là thực cảnh cũng là tâm trạng. Mỗi cảnh gợi ra một nỗi buồn không giống nhau, để rồi tình buồn tác động tới cảnh buồn khiến cảnh mỗi lúc lại buồn hơn, nỗi buồn càng trở thành gớm ghê mãnh liệt. Đúng như Nguyễn Du từng viết:
Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu,
Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ
Những dòng thơ sinh động, dưới cái tài mô tả nội dung nhân vật của tác giả làm hiện lên một bức tranh vừa gợi tả cảnh tự nhiên vừa gợi nỗi lòng của nàng Kiều. Một mình chơ vơ, trơ trọi giữa ko gian mênh mông, nỗi nhớ nhà quê hương bỗng trỗi dậy trong lòng Kiều.
Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền người nào nhấp nhoáng, cánh buồm xa xa
“Cửa bể” là không gian biển khơi mênh mang, rợn ngợp vô cùng, đặt trong thời kì chiều tà, gợi nỗi buồn vắng da diết. Câu thơ của Nguyễn Du khiến người đọc nghĩ tới hình ảnh người con gái lấy chồng xa quê nhìn về quê vào mỗi chiều tà trong câu ca dao:
Chiều chiều ra đứng ngõ sau
Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều.
Trong thơ, cảnh chiều hôm giữa không gian rộng lớn đấy có một cánh buồm lẻ loi, lạc lõng lúc ẩn lúc hiện ”nhấp nhoáng” đã gợi lên cho ta sự phiêu bạt tha phương cùng với nỗi buồn da diết về cha mẹ của đứa con nơi ”đất khách quê người”. Câu thư từ từ ngân lên như một niềm khát khao, hoài bão, trông ngóng, nhưng ngày nay, nơi góc bể chân trời, Kiều vẫn lẻ loi một mình đối đầu với sóng gió cuộc đời, rồi thân phận kiều sẽ lênh đênh, trôi dạt về phương trời nào?
Tâm trạng sợ hãi, lo lắng của Kiều giữa biển trời vô định khiến người đọc phải xót thương, nơi xa kia Kiều nhìn thấy cánh hoa trôi và nghĩ tới thân phận mình:
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
“Ngọn nước mới sa” chứa đựng một sức mạnh của tự nhiên có thể vùi dập, cuốn trôi, hủy diệt những gì nhỏ nhỏ. Giờ đây, ko gian ko chỉ mênh mông rợn ngợp nhưng mà nó còn mạnh mẽ dữ dội, hình ảnh hoa lìa cội, lìa cành nổi trôi trên sóng nước bị dập vùi cũng chính là cuộc đời Kiều trôi nổi giữa dòng đời, Kiều bất lực và mặc thác cho số phận xô đẩy. Đau xót thay lúc Kiều giờ đây như một con chim lạc bầy đang bay trong giông tố.
Đọc hai câu thơ tiếp theo, tâm trạng sợ hãi, lo lắng của Kiều đã nâng lên thành tâm trạng vô vọng, thất vọng lúc Kiều còn nhìn thấy ngọn cỏ rầu rầu:
Buồn trông nội cỏ rầu rầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Cảnh khá ấn tượng không phải là “cỏ non xanh tận chân trời” của ngày xuân đầy sức sống nhưng mà là “nội cỏ rầu rầu” héo úa, tàn lụi, chết chóc càng làm cho Thúy Kiều thêm chán nản, vô vọng. Màu “xanh xanh” làm cho cả cỏ cây ko còn tươi tỉnh, cảnh vật thêm âm u, như màu cỏ trên mộ Đạm Tiên:
Sè sè nấm đất bên đường
Rầu rầu ngọn cỏ nửa vàng nửa xanh
Hai câu thơ cuối có thể coi là văn pháp tả cảnh ngụ tình đạt tới đỉnh điểm. Sóng gió âm thanh dữ dội duy nhất xuất hiện gắn liền với sự mạnh mẽ tượng trưng cho sức mạnh phong kiến rình rập bủa vây cuộc đời Thúy Kiều:
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
Chiều đã muộn, cảnh không còn hiện rõ nữa, âm thanh dội lên mạnh hơn. Kiều nhìn thấy “gió cuốn” từng đợt sóng trào dâng, nghe “sóng kêu” vẻ vang bỗng thấy tháng hãi, lo sợ tới hãi hùng, Kiều chơi vơi như rơi vào vực thẳm một cách bất lực, và cũng chính lúc này, Kiều trở thành vô vọng yếu ớt nhất. Vì thế nàng đã mắc lừa Sở Khanh, để rồi lao vào vào cuộc đời “thanh lâu hai lượt thanh y hai lần”.
Không chỉ vậy, bốn câu lục bát được liên kết bằng điệp ngữ “buồn trông” gợi nỗi buồn điệp trùng, triền miên, tạo âm hưởng của một bản nhạc buồn với điệp khúc tâm trạng. “Buồn trông” ở đây là buồn nhưng mà nhìn xa trông ngóng một cái gì mơ hồ sẽ thay đổi ngày nay nhưng càng trông càng vô vọng.
Điệp ngữ “buồn trông” liên kết với nhiều từ láy “nhấp nhoáng”, “xa xa”, “man mác”, “rầu rầu”, “xanh xanh”, “ầm ầm” đứng ở cuối câu tạo nên nhịp độ trầm và đã diễn tả thâm thúy tâm trạng đau thương, buồn thảm của Kiều. Đồng thời với hình ảnh ẩn dụ rực rỡ, cảnh được mô tả từ xa tới gần, màu sắc từ nhạt tới đậm, âm thanh từ tĩnh tới động và tâm trạng từ vô vọng lẻ loi tới lo lắng, hoang mang.
Tóm lại, “Kiều ở Lầu Ngưng Bích” không chỉ là bức tranh tự nhiên nhưng mà còn là bức tranh tâm trạng. Đoạn trích trình bày tài năng bậc thầy của Nguyễn Du trong tả cảnh ngụ tình, trong đó, tám câu thơ cuối đã gieo vào lòng người nỗi buồn thương cùng Kiều và tình mến thương, thấu hiểu với thân phận người nữ giới của Nguyễn Du.
Phân tích Kiều ở lầu Ngưng Bích (8 câu cuối) mới nhất. – Mẫu 5
Nhà nghiên cứu Phạm Quỳnh từng khẳng định: “Truyện Kiều còn, tiếng ta còn, tiếng ta còn, nước ta còn”, còn thi sĩ Chế Lan Viên lắng sâu và tinh tế lúc cất lên lời thơ: “Nguyễn Du viết Kiều tổ quốc hóa thành văn”. Bao thế kỉ qua, Truyện Kiều đã trở thành món ăn ý thức không thể thiếu với mỗi người dân Việt Nam. Những trang thơ có sức cuốn hút diệu kỳ, vương vấn mãi tâm hồn ta, mang tới cho ta niềm cảm thương thâm thúy với “tấm gương oan khổ” Thúy Kiều, đem lại cho ta những khoái cảm thẩm mĩ đặc trưng trước những lời thơ như hoa, như gấm:
Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trông nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.
Tám câu thơ trích trong đoạn “Kiều ở lầu Ngưng Bích”. Đây là những vần thơ có sức ám ảnh nhất của đoạn trích, diễn tả thành công “nỗi lòng tê tái” của Kiều trong những ngày trước tiên của kiếp đoạn trường.
Hai tiếng “buồn trông” được lặp lại bốn lần trong đoạn trích, vừa như gói trọn tâm thế của Kiều “trước lầu Ngưng Bích”, vừa tạo nhịp độ đều đều, buồn thương cho đoạn thơ. Ở nơi “khóa xuân”, Kiều chỉ biết lấy tự nhiên làm điểm tựa, và từ điểm tựa đó nàng nhận thức về số kiếp của mình. Tầm nhìn của nàng trước hết hướng ra xa, vì nơi xa đó là nhà nàng, là nơi có những người thân yêu nhất:
Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa?
Không gian xa rộng, quạnh hiu nơi cửa bể như càng làm nổi rõ hơn thân phận nhỏ nhỏ, lẻ loi của Kiều. Không gian đấy cộng hưởng cùng thời kì “chiều hôm” – thời khắc gợi nhớ, gợi buồn – khiến như thấm sâu hơn vào tâm hồn người con gái nơi xứ lạ nỗi niềm xót xa. Giữa quang cảnh đấy, trái tim lẻ loi, tâm hồn trống vắng cần lắm một hơi ấm, một sự hiện diện của sự sống:
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa?
“Thuyền” chính là hình ảnh biểu tượng cho sự sống con người. Nhưng đó là sự hiện hữu mờ mờ, như có như ko, được diễn tả qua hai từ “nhấp nhoáng”, “xa xa”. Sự xuất hiện mờ ảo của cánh buồm ko làm cho quang cảnh thêm thân tình, ấm áp nhưng mà càng gợi sầu, gợi cảm giác cô liêu cho con người. Không tìm thấy sự sẻ chia từ nơi cửa biển xa xăm, Kiều hướng tầm mắt về “ngọn nước” gần mình hơn:
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Giữa dòng nước, cánh hoa trôi man mác như gợi nhắc thân phận cảnh bèo trôi dạt của người trong cảnh. Câu hỏi tu từ như xoáy vào tâm hồn người đọc. Thân phận cánh hoa hay chính là những trằn trọc, xót xa cho số kiếp mỏng manh, phiêu bạt của Kiều? Hai tiếng “về đâu” cuối câu thơ với thanh không càng tạo cảm giác xa vắng, vô định, như tương hợp với tâm thế hiện thời của Kiều. Tìm tới với tự nhiên đó mong sao vơi bớt mối sầu chất chứa trong lòng nhưng càng nhìn cảnh, tâm trạng lại càng rối bời. Hình như nước gợi lên sự lạnh lẽo, biến động, chảy trôi nên Kiều tìm về với bờ cỏ xanh, với mặt đất:
Buồn trông nội cỏ rầu rầu
Nhưng cỏ cũng mang tâm trạng buồn thương của người: “rầu rầu”. Đâu còn là “cỏ non” xanh tận chân trời trong tiết thanh minh lúc Kiều còn sống những tháng ngày “Êm đềm trướng rủ màn che”. Cảnh nơi xứ lạ như thấu cảm nỗi niềm của Kiều nên nhuốm màu tâm tư của kiếp người phiêu bạt. Nỗi “rầu rầu” đấy tràn trề, lan tỏa khắp ko gian:
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Cái nhìn bao quát từ “chân trời” xa xăm tới “mặt đất” thân thiện, tất cả đều “một màu xanh xanh”. Nó khác lắm cái sắc xanh tràn trề sức sống của tiết trời mùa xuân:
Cỏ non xanh tận chân trời và cũng không giống màu áo xanh tinh khôi của chàng Kim trong ngày đầu gặp mặt:
Tuyết in sắc ngựa câu giòn.
Cỏ pha màu áo nhuộm non da trời.
Màu xanh của không gian nơi lầu Ngưng Bích là màu xanh gợi buồn. Nỗi buồn của người pha vào cảnh vật, mang theo bao tê tái. Không gian trở thành rợn ngợp, cô liêu. Sự vắng lặng bao trùm cảnh vật càng tô đậm tiếng lòng thổn thức của người trong cảnh. Kiều cảm thấy cần một tiếng vọng của sự sống con người nhưng đáp lại nàng chỉ có những thanh âm hào hùng của tự nhiên:
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.
Gió thổi, nước trôi… tất cả đều gợi sự chảy trôi, như thân phận “Bên trời góc bể chơ vơ” của nàng Kiều. Âm thanh của tiếng sóng ầm ầm như tiếng gào thét của lòng người trong hoàn cảnh bẽ bàng, tê tái. Tầm nhìn của Kiều hướng từ xa về gần, từ cao tới thấp, mong mỏi tìm kiếm một sự đáp vọng.
Thanh âm duy nhất đáp lại nàng là tiếng sóng “ầm ầm” “kêu quanh ghế ngồi”. Nó không làm cho không gian vang động hơn nhưng mà càng khắc sâu thêm tâm trạng đớn đau lẫn dự cảm lo lắng về tương lai của Kiều. Xót xa biết bao, đớn đau biết bao! Chỉ có tự nhiên bên nàng, sẻ chia “tấm lòng” với nàng. Đó chính là thời khắc Kiều lo sợ nhất nỗi niềm tự thương thân.
Thơ ca chỉ tìm được bến neo đậu nơi lòng người lúc đó là tiếng lòng tha thiết, được tạo tác bởi tài năng nghệ thuật chân chính. Đoạn thơ này của Nguyễn Du đã làm được điều đó. Nó không chỉ khắc họa thành công nỗi lòng xót xa, tâm trạng bẽ bàng của Kiều nhưng mà còn cho ta thấy nghệ thuật tả cảnh ngụ tình bậc thầy của đại thi hào dân tộc. Âm hưởng của những câu thơ này đã, đang và sẽ vang đọng mãi trong tâm trí người đọc.\
→ Tham khảo: Cảm nhận về đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích chi tiết nhất
Phân tích Kiều ở lầu Ngưng Bích (8 câu cuối) – Mẫu 6
“Truyện Kiều” đã từ mấy trăm năm qua trở thành một phần trị giá ý thức không thể thiếu được của dân tộc ta. Ở bất kỳ góc độ nào, đây luôn là một viên ngọc quý trong kho tàng văn học dân tộc. Để tạo ra được một tuyệt tác tương tự, điều quan trọng nhất nhưng mà Nguyễn Du đã trình bày được là tấm lòng nhân đạo cao cả và tài năng bậc thầy về nghệ thuật. Một trong những phương diện nghệ thuật trình bày rất rõ tài năng của Nguyễn Du đó là nghệ thuật tả cảnh ngụ tình, trong đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” tài năng này được thấy rõ hơn cả, nhất là ở 8 câu thơ cuối được mở ra bằng “buồn trông”.
Không chịu nghe lời Tú Bà vào chốn thanh lâu, Kiều bị bắt giam lỏng ở lầu Ngưng Bích cao, xa xôi, bốn bề đẹp nhưng hoang vắng. Ngày nào nàng cũng khổ cực nhớ về gia đình và người yêu. Trong nỗi niềm đằng đẵng bao ngày, nàng nhìn ra phía xa nơi cửa bể vào lúc chiều hôm và thấy nhấp nhoáng cánh buồm nơi xa. Trong khói sóng hoàng hôn gợi buồn gợi mê, người nào biết con thuyền kia là thực hay là ảo, mọi thứ mờ ảo và xa xôi tới mức chỉ có cánh buồm hiện lên.
Ở đó có thể là một con thuyền thực nhưng cũng có thể chỉ là con thuyền trong nỗi mong mỏi giải thoát của Kiều. Nàng đang ước ao, mong đợi một con thuyền từ phương xa có thể tới đây, chở nàng về với gia đình thân yêu. Nhưng rồi càng mong lại càng tủi thân, con thuyền kia chỉ là mộng ảo, nhưng mà dù có là thực đi nữa lại làm cho người nào kia càng xót xa lúc con thuyền cập bến còn mình vẫn còn chơi vơi. Nàng nhớ nhà, rồi nàng buồn. Từ hình ảnh nơi đại dương mông mênh rộng lớn gợi nỗi lẻ loi, nàng trông ra tới ngọn nước mới sa, ngọn nước đã đục ngầu vì từng trận thác đổ xuống tung bọt lên trắng xóa.
Và ngay trên dòng nước đấy, có những cánh hoa mỏng manh đang trôi trong vô định, cứ dập dềnh chực chìm chữ nổi. Phải chăng, Kiều đang thấy thân phận mình giống với bông hoa tội nghiệp kia, cứ trên dòng đời trôi mãi trong sự vùi dập dày vò của bao nhiêu con sóng cuộc đời? Cánh hoa ở giữa dòng đấy rồi sẽ trôi về đâu giống như số phận nàng ngày nay rồi sẽ đi về đâu?
Câu hỏi tu từ đã bật lên một sự lo lắng cho một tương lai của một số phận mỏng manh vô định hình. Từ sự lo lắng này, tâm trạng của Kiều lại càng tiếp tục rơi vào sự vô định mung lung ko biết đi đâu về đâu. Hình như tới đây, mọi cảnh vật trước mắt Kiều đã bị nhòe đi bởi một màn nước mắt, tới nội cỏ vô tri cũng trở thành rầu rĩ bởi tâm trạng con người ko thể nhìn nó bằng con mắt khác.
Khung cảnh mênh mông tới rợn ngợp giờ đây trở thành càng mênh mông hơn trong khi từ chân trời tới mặt đất như ko còn ranh giới, màu xanh ở đây không còn là màu xanh tươi của sự sống như ngày xuân xưa kia nhưng mà là một màu xanh đơn điệu, một bức tranh một màu không có chút sức sống giống y như cuộc sống lúc này của Kiều. Nhưng mọi thứ vẫn còn ở một mức tâm trạng buồn lo nhưng tới câu cặp lục bát cuối cùng. Từ những xúc cảm buồn, lo lắng, tới đây, ta thấy Kiều như rùng mình sợ hãi. Những cơn gió cuốn những cơn sóng ngoài biển tạo những âm thanh to như cơn bão làm cho con người phải hãi hùng. Từ tượng thanh “ầm ầm” đặt ở đầu câu như nhấn mạnh sự bất thần hốt hoảng của Kiều nơi lầu cao lúc con sóng lạnh lùng dữ dội xô vào chân lâu khiến người trên phải sợ hãi.
Đây có nhẽ là sự dự đoán về một tương lai không mấy êm đềm sẽ tới với Kiều, và ngay sau đấy, sóng to gió lớn sẽ đổ lên cuộc đời Kiều làm cho nàng phải đớn đau, sợ hãi nhưng mà ngả nghiêng. Bốn cặp lục bát mở đầu bằng “buồn trông” tạo nên một đoạn điệp khúc có nhạc tính tăng dần mức độ. Cảnh được mô tả từ xa tới gần, hình ảnh được chọn từ mờ ảo, mung lung tới rõ ràng cụ thể, tâm trạng nhân vật trữ tình từ buồn, lo tới sợ hãi hốt hoảng.
Nguyễn Du đã thật tài tình trong việc mô tả rõ nét tâm trạng Thúy Kiều trong những tháng ngày dài bị giam nơi lầu Ngưng Bích, những tháng ngày mở đầu cho quãng thời kì mười lăm năm phiêu bạt của Kiều. Kiều lúc này, càng buồn thì càng trông, càng trông thì càng buồn, chính Nguyễn Du đã hiểu được điều này và bộc lộ sự thông cảm từ ngòi bút.
Bốn cặp lục bát ngắn gọn nhưng mà chứa đựng được tài năng và tấm lòng nhân đạo rộng lớn của đại thi hào Nguyễn Du. Đọc tới những dòng thơ đấy, người đọc không khỏi xót thương trước số phận Thúy Kiều đồng thời trân trọng biết bao tài năng cùng tấm lòng của thi sĩ họ Nguyễn.
Phân tích Kiều ở lầu Ngưng Bích (8 câu cuối) ngắn – Mẫu 7.
“Kiều ở lầu Ngưng Bích” là một trong những đoạn thơ cảm động nhất trong Truyện Kiều – tuyệt tác của thi hào dân tộc Nguyễn Du. Bi kịch nội tâm của Kiều trên tuyến đường phiêu bạt những ngày đầu đã được ngòi bút thiên tài của thi sĩ mô tả qua hình thái tiếng nói nghệ thuật tả cảnh ngụ tình rực rỡ:
Bỗng quý cô Kiều như đời dân tộc,
Chữ kiên trinh vượt trăm sóng Tiền Đường.
Chàng Kim đã tới tìm, lau giọt khóc
Và lò trầm đêm đấy tỏa bay hương…
(Đọc Kiều, Chế Lan Viên)
Những vần thơ trên đây của Chế Lan Viên đã gợi thương gợi nhớ trong lòng ta về cuộc đời bạc phận của người con gái tài sắc Thúy Kiều, và ta cảm động biết bao trước tấm lòng nhân đạo rộng lớn của Nguyễn Du, thi sĩ lớn của dân tộc.
Đoạn thơ tám câu như thấm đầy lệ làm vương vấn hồn ta: “Chạnh thương cô Kiều như đời dân tộc – sắc tài sao nhưng mà lại lắm truân chuyên”.
“Kiều ở lầu Ngưng Bích” là một trong những đoạn thơ cảm động nhất trong Truyện Kiều, tuyệt tác của thi hào dân tộc Nguyễn Du. Bi kịch nội tâm của Kiều trên tuyến đường phiêu bạt những ngày đầu đã được ngòi bút thiên tài của thi sĩ mô tả qua hình thái tiếng nói nghệ thuật tả cảnh ngụ tình rực rỡ. Những vần thơ buồn thương mênh mang đã gieo vào lòng người đọc nhiều xót xa khôn nguôi về những kiếp người “bạc phận” ngày xưa…
Sau lúc bị lừa, bị “thất thân” với Mã Giám Sinh, rồi lại bị Tú Bà làm nhục, Kiều dùng dao tự vẫn. Nàng đã được cứu sống. Tú Bà lập mưu mới, dụ dỗ Kiều ra ở lầu Ngưng Bích. Thân gái nơi đất khách quê người, lo lắng, chơ vơ. Những ngày bão tố, hãi hùng vừa qua. Chặng đường phía trước mờ mịt, đầy cạm bẫy.
Nàng đắng cay và vô cùng khổ cực. Giờ đây, nàng sống một mình trong lầu Ngưng Bích với bao tâm trạng “bẽ bàng, chán ngán”. Biết lấy người nào, biết cùng người nào tâm tư? Nỗi thương nhớ như lớp sóng dâng lên trong lòng. Kiều thương nhớ cha mẹ già yếu, không người nào đỡ đần nương lựa “quạt nồng ấp lạnh những người nào đó giờ”. Nàng nhớ chàng Kim “bên trời góc bể chơ vơ…”.
Sau nỗi nhớ là nỗi đau buồn tê tái, sự hoang mang và lo sợ triền miên. Nỗi đau buồn như xé tâm can, cứ siết chặt lấy hồn nàng. Đoạn thơ tám câu đầy ắp tâm trạng. Nhà thơ đã lấy quang cảnh tự nhiên làm nền cho sư vận động nội tâm của nhân vật trữ tình. Còn đâu nữa cảnh vật thân quen ở vườn Thúy?
Tất cả đều trở thành xa lạ và hoang vu: “cửa bể chiều hôm”, con thuyền và “nhấp nhoáng cánh buồm”, “ngọn nước mới sa”, một cánh “hoa trôi man mác”, “nội cỏ dầu dầu”, màu xanh xanh của mặt đất, chân trời, gió cuốn và tiếng sóng vỗ ầm ầm… Chính những cảnh vật đấy, âm thanh đấy đã góp phần đặc tả tâm trạng Kiều; một thảm kịch đang giày vò tan tành lòng nàng suốt hôm mai.
Mỗi một hình ảnh, một ngôn từ xuất hiện lại gợi ra trong tâm hồn người đọc một trường liên tưởng đau xót về nỗi đau và số kiếp “bạc phận” của người con gái đầu lòng Vương Viên ngoại. Mỗi một hình ảnh ẩn dụ mang ý nghĩa tượng trưng cho nỗi lo lắng và sợ hãi của Kiều. ”Cánh buồm xa xa” nhấp nhoáng trên “cửa bể chiều hôm” như gợi ra một hành trình phiêu bạt, mờ mịt:
Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa?
Cánh “hoa trôi man mác” đồi lên đồi xuống giữa “ngọn nước mới sa” rộng lớn, cũng là tâm trạng lo lắng cho thân phận nhỏ nhỏ trôi dạt trên dòng đời vô định:
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
“Nội cỏ dầu dầu” vàng hiện lên giữa màu xanh “chân trời mặt đất” nơi mờ mịt xa xăm hay là cuộc đời tàn úa của nàng:
Buồn trông nội cỏ dầu dầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.
Và biển trời dữ dội “ầm ầm tiếng sóng” đang vỗ, đang “kêu”, đang bủa vây, như nói lên sự lo lắng, sợ hãi, nỗi sợ hãi của Kiều:
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
Mỗi câu thơ, mỗi hình ảnh, tiếng nói mô tả tự nhiên, mô tả ngoại cảnh mang ý nghĩa và trị giá như một ẩn dụ, một tượng trưng về tâm trạng khổ cực và số phận đen tối của một kiếp người trong bể trầm luân.
Một hệ thống từ láy: “nhấp nhoáng, xa xa, man mác, dầu dầu, xanh xanh, ầm ầm” tạo nên âm điệu hiu hắt, trầm buồn, ghê sợ, ở vị trí đầu dòng thơ, điệp ngữ “buồn trông” bốn lần cất lên như một tiếng bi ai, não nùng kêu thương, diễn tả nét chủ đạo chi phối tâm trạng Thúy Kiều làm cho người đọc vô cùng xúc động:
Buồn trông cửa bể chiều hôm…
Buồn trông ngọn nước mới sa…
Buồn trông nội cỏ dầu dầu…
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh…
Tóm lại, “Kiều ở lầu Ngưng Bích” là một đoạn thơ kì lạ về nỗi “đoạn trường”. Một bức tranh nhiều chủng loại, phong phú về ngoại cảnh và tâm trạng đã khắc họa nỗi đau buồn, sợ hãi nhưng mà Kiều đang nếm trải, dự đoán sóng gió bão bùng nhưng mà nàng phải trải qua trong mười năm năm trời phiêu bạt “thanh lâu hai lượt, thanh y hai lần”, có lửa nồng, có dấm thanh, cười ra tiếng khóc, khóc nên trận cười…
Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình của Nguyễn Du vô cùng điêu luyện, cảnh mang hồn người. Cảnh và tình hòa hợp, sống động, hình tượng, biểu cảm. Tả cảnh để tả tình, trong cảnh có tình, lấy cảnh để phô diễn tâm trạng “người buồn cảnh có vui đâu bao giờ. Mỗi một cảnh vật là một nét đau, nỗi lo, nỗi buồn tê tái người con gái phiêu bạt.
Đoạn thơ có trị giá nhân văn thâm thúy. Nó dấy lên trong lòng mỗi chúng ta những xót thương về con người tài sắc bạc phận. Một thái độ mến thương, một tấm lòng nhân hậu, thông cảm, san sớt của thi sĩ đối với nỗi đau của Thúy Kiều đã để lại ấn tượng thâm thúy trong trái tim người đọc qua hàng thế kỷ nay:
Tố Như ơi! Lệ chảy quanh thân Kiều.
(Tố Hữu)
Phân tích Kiều ở lầu Ngưng Bích (8 câu cuối) – Mẫu 8.
Diễn tả thành công tâm trạng Thúy Kiều chứng tỏ Nguyễn Du thấu hiểu, đồng cảm thâm thúy với tâm tư, số phận của con người. Nói về Nguyễn Du, người ta nhớ về một nghệ sĩ với đặc tài mô tả chân dung nhân vật xuất thần qua hình tượng Thúy Kiều vang lừng hậu thế. Không những vậy, ông còn là một cây bút khắc họa hình ảnh tự nhiên một cách tài hoa và tinh tế. Điều đó được trình bày rõ qua tâm trạng của Thúy Kiều ở lầu Ngưng Bích.
Sau lúc bị lừa, bị “thất thân” với Mã Giám Sinh, rồi lại bị Tú Bà làm nhục, Kiều dùng dao tự vẫn. Nàng đã được cứu sống. Tú Bà lập mưu mới, dụ dỗ Kiều ra ở lầu Ngưng Bích.
Thân gái nơi đất khách quê người, lo lắng, chơ vơ. Những ngày bão tố, hãi hùng vừa qua. Chặng đường phía trước mờ mịt, đầy cạm bẫy. Nàng đắng cay và vô cùng khổ cực. Giờ đây, nàng sống một mình trong lầu Ngưng Bích với bao tâm trạng “bẽ bàng, chán ngán”. Biết lấy người nào, biết cùng người nào tâm tư? Nỗi thương nhớ như lớp sóng dâng lên trong lòng. Kiều thương nhớ cha mẹ già yếu, ko người nào đỡ đần nương lựa “quạt nồng ấp lạnh những người nào đó giờ”. Nàng nhớ chàng Kim “bên trời góc bể chơ vơ…”
Sau nỗi nhớ là nỗi đau buồn tê tái, sự hoang mang và lo sợ triền miên… Nỗi đau buồn như xé tâm can, cứ siết chặt lấy hồn nàng. Đoạn thơ tám câu đầy ắp tâm trạng. Nhà thơ đã lấy quang cảnh tự nhiên làm nền cho sư vận động nội tâm của nhân vật trữ tình. Còn đâu nữa cảnh vật thân quen ở vườn Thúy? Tất cả đều trở thành xa lạ và hoang vu: “cửa bể chiều hôm”, con thuyền và “nhấp nhoáng cánh buồm”, “ngọn nước mới sa”, một cánh “hoa trôi man mác”, “nội cỏ dầu dầu”, màu xanh xanh của mặt đất, chân trời, gió cuốn và tiếng sóng vỗ ầm ầm… Chính những cảnh vật đấy, âm thanh đấy đã góp phần đặc tả tâm trạng Kiều; một thảm kịch đang giày vò tan tành lòng nàng suốt hôm mai.
Mỗi một hình ảnh, một ngôn từ xuất hiện lại gợi ra trong tâm hồn người đọc một trường liên tưởng đau xót về nỗi đau và số kiếp “bạc phận” của người con gái đầu lòng Vương Viên ngoại. Mỗi một hình ảnh ẩn dụ mang ý nghĩa tượng trưng cho nỗi lo lắng và sợ hãi của Kiều. ”Cánh buồm xa xa” nhấp nhoáng trên “cửa bể chiều hôm” như gợi ra một hành trình phiêu bạt, mờ mịt:
Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa?
Cánh “hoa trôi man mác” giữa “ngọn nước mới sa” rộng lớn, cũng là tâm trạng lo lắng cho thân phận nhỏ nhỏ trôi dạt trên dòng đời vô định:
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
“Nội cỏ dầu dầu” vàng hiện lên giữa màu xanh “chân trời mặt đất” nơi mờ mịt xa xăm hay là cuộc đời tàn úa của nàng:
Buồn trông nội cỏ dầu dầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.
Và biển trời dữ dội “ầm ầm tiếng sóng” đang vỗ, đang “kêu”, đang bủa vây, như nói lên sự lo lắng, sợ hãi, nỗi sợ hãi của Kiều:
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
Mỗi câu thơ, mỗi hình ảnh, tiếng nói mô tả tự nhiên, mô tả ngoại cảnh mang ý nghĩa và trị giá như một ẩn dụ, một tượng trưng về tâm trạng khổ cực và số phận đen tối của một kiếp người trong bể trầm luân.
Một hệ thống từ láy: nhấp nhoáng, xa xa, man mác, dầu dầu, xanh xanh, ầm ầm tạo nên âm điệu hiu hắt, trầm buồn, ghê sợ, ở vị trí đầu dòng thơ, điệp ngữ “buồn trông” bốn lần cất lên như một tiếng bi ai, não nùng kêu thương, diễn tả nét chủ đạo chi phối tâm trạng Thúy Kiều làm cho người đọc vô cùng xúc động:
Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Buồn trông ngọn nước mới sa
Buồn trông nội cỏ dầu dầu,
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh…
Tóm lại, “Kiều ở lầu Ngưng Bích” là một đoạn thơ kì lạ về nỗi “đoạn trường”. Một bức tranh nhiều chủng loại, phong phú về ngoại cảnh và tâm trạng đã khắc họa nỗi đau buồn, sợ hãi nhưng mà Kiều đang nếm trải, dự đoán sóng gió bão bùng nhưng mà nàng phải trải qua trong 15 năm trời phiêu bạt “thanh lâu hai lượt, thanh y hai lần”, có lửa nồng, có dấm thanh, cười ra tiếng khóc, khóc nên trận cười…
Đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích”(trích “Truyện Kiều”) đã trình bày tâm trạng lẻ loi, buồn nhớ và đặc trưng là những biến động dữ dội trong tâm trạng Kiều lúc ở nơi “góc bể chân trời” chơ vơ, buồn tủi. Đoạn trích đã khẳng sự kì tài của Nguyễn Du trong việc mô tả nội tâm nhân vật bằng văn pháp “tả cảnh ngụ tình” rực rỡ.
Phân tích Kiều ở lầu Ngưng Bích (8 câu cuối) chuẩn nhất – Mẫu 9.
Đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” đã trình bày tâm trạng lẻ loi, buồn nhớ và đặc trưng là những biến động dữ dội trong tâm trạng Kiều lúc ở nơi “góc bể chân trời” chơ vơ, buồn tủi.
Tuyệt tác “Truyện Kiều” của đại thi hào Nguyễn Du thành công trước hết ở những đoạn thơ tả cảnh tả tình tuyệt bút, đó là những đoạn thơ “tả cảnh ngụ tình” . Trong đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” (Truyện Kiều), Nguyễn Du đã có tám câu thơ cuối rất tài hoa trong nghệ thuật tả cảnh ngụ tình. Mỗi cảnh vật như nói với ta một nỗi buồn không giống nhau và nỗi buồn đó ngày càng mãnh liệt hơn, gớm ghê hơn:
Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trông nội cỏ rầu rầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình là mượn cảnh vật để gửi gắm (ngụ) tâm trạng. Cảnh được mô tả ko thuần tuý là bức tranh tự nhiên nhưng mà còn là bức tranh tâm trạng. Cảnh là phương tiện mô tả còn tình là đích của sự mô tả. Đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích là một trong những đoạn trích tiêu biểu cho nghệ thuật đấy, nhất là sự vận dụng thành công trong tám câu thơ cuối đoạn Trong sáu câu thơ đầu, quang cảnh tự nhiên trước lầu Ngưng Bích với không gian, thời kì được nhìn qua con mắt của nhân vật, bộc lộ hoàn cảnh tâm trạng lẻ loi, tội nghiệp của Kiều:
Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân
Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung
Bốn bề mênh mông xa trông
Cát vàng cồn nọ hồng trần dặm kia
Bẽ bàng mây sớm đèn khuya
Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng…
Lầu Ngưng Bích nơi Kiều bị giam lỏng được gọi là nơi khóa xuân. Đó có tức là nơi giam giữ tuổi xanh, ước mơ và hoài bão của đời thiếu nữ. Không gian nơi đấy mênh mông, chống chếnh làm sao: non xa, trăng gần, bốn bề mênh mông xa trông, … vẻ xa xôi, mênh mông của tự nhiên càng tô đậm tình cảnh lẻ loi, trơ trọi của Kiều.
“Mây sớm đèn khuya” chỉ một mình nàng “bẽ bàng” vào ra hôm sớm. Hình ảnh trăng, mây sớm đèn khuya biểu đạt sự quay vòng của thời kì. Cùng với những hình ảnh gợi tả không gian, sự tuần hoàn đều đặn của thời kì càng nhấn đậm thêm tình cảnh lẻ loi, buồn chán của Kiều. Đúng là nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng.
Chơ vơ nơi chân trời góc bể đấy, tấm lòng Kiều hướng cả về quê hương xứ sở cùng những người thân yêu nhất của mình:
Tưởng người dưới nguyệt chén đồng
Tin sương luống những rày trông mai chờ
Chân trời góc bể chơ vơ
Tấm son tẩy rửa bao giờ cho phai
Xót người tựa cửa hôm mai
Quạt nồng ấp lạnh biết người nào đó giờ
Sân Lai cách mấy nắng mưa
Có lúc gốc tử đã vừa người ôm…
Trước hết, nàng nhớ tới Kim Trọng – mối tình đầu trong trẻo, say đắm của mình. Kiều tưởng tượng ra cảnh chàng Kim cũng đang nhớ về mình, ngóng chờ nhưng mà vẫn bặt tin:
Tưởng người dưới nguyệt chén đồng
Tin sương luống những rày trông mai chờ…
Nghĩ tới đó, tâm trạng Kiều đớn đau, xót xa, tủi phận:
Bên trời góc bể chơ vơ
Tấm son tẩy rửa bao giờ cho phai…
Nàng nhớ tới cha mẹ, thương cha mẹ ngày ngày tựa cửa ngóng tin con “xót người tựa cửa hôm mai”, ngậm ngùi vì tuổi già trước sự khắc nghiệt của thời kì “Sân Lai cách mấy nắng mưa – Có lúc gốc tử đã vừa người ôm”, day dứt vì mình không được ở bên để báo đáp công ơn sinh thành “quạt nồng ấp lạnh biết người nào đó giờ”.
Nguyễn Du để Kiều nhớ tới Kim Trọng trước là hoàn toàn thích hợp với diễn biến tâm lí của nhân vật trong hoàn cảnh cụ thể, đảm bảo tính chân thực cho hình tượng. Trong tình cảnh bị Mã Giám Sinh làm nhục, lại ép tiếp khách làng chơi nên trạng thái tâm lý Kiều là nỗi đớn đau về “tấm son tẩy rửa bao giờ cho phai”, là nỗi buồn nhớ người yêu, nuối tiếc mối tình đầu đẹp tươi.
Kiều đã hi sinh thân mình vì đạo hiếu, lúc lâm vào tình cảnh đáng thương, nàng lại một lòng nhớ tới Kim Trọng, thương nhớ cha mẹ, quên cả hoàn cảnh của mình. Trong đoạn trích này, Kiều xuất hiện với đức vị tha cao đẹp.
Càng nhớ người yêu, càng nhớ cha mẹ, Kiều càng đau xót cho số phận và hoàn cảnh buồn khổ của mình. Tâm trạng đấy của nàng tập trung vào tám câu thơ cuối đoạn trích. Tại dó, Nguyễn Du đã cho thấy một văn pháp tả cảnh ngụ tình rực rỡ. Cảnh vật được mô tả qua tâm trạng, tâm trạng nhuốm lên cảnh vật, cảnh vật trình bày tâm trạng, sắc thái của bức tranh tự nhiên trình bày từng trạng thái tình cảm của Kiều:
Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa…
Buổi chiều tà thường gợi nỗi nhớ về quê hương xứ sở. Ca dao từng có câu:
Chiều chiều ra đứng ngõ sau
Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều.
Huống gì cảnh chiều hôm lại đứng trước biển trời rộng lớn. Khung cảnh rợn ngợp đấy gọi nỗi lẻ loi không gì khỏa lấp. Kiều thấy cả những cánh buồm nhấp nhoáng”, những cánh buồm chợt ẩn, chợt hiện mập mờ phía chân trời chứng tỏ nàng đã trông ngóng đau đáu tới nhường nào. Trong những cánh buồm đi về nơi tổ ấm nơi xa kia, liệu có cánh buồm nào đưa Kiều về với quê mẹ của nàng?
Lại đây nữa, thêm cảnh là lại thêm buồn:
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu
Nhìn cánh hoa rơi bị cuốn theo dòng nước, nàng nghĩ tới thân phận trôi dạt, vô định của mình, chẳng biết rồi mình sẽ đi đâu về đâu. Những động từ, tính từ trong câu thơ tất thảy đều gợi sự trôi dạt, vô định tới vô tình: “sa”, “man mác”. Điều đó làm cho ko phải bản thân cánh hoa nhưng mà trong sự “trôi” của cánh hoa đã phảng phất nỗi buồn “man mác” tủi hờn. Nó cũng giống như những chuỗi ngày nhạt nhẽo vô vị Kiều phải giam mình nơi thanh lâu ô nhục và đơn độc này:
Buồn trông nội cỏ rầu rầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
“Rầu rầu” gợi dáng vẻ rũ xuống, lả đi. Nếu như “nội cỏ rầu rầu” thì cái sắc “xanh xanh” liền chân trời mặt đất kia hẳn không phải sắc xanh của tuổi xanh, kỳ vọng và tình yêu. Nó là màu xanh cỏ héo hon rầu rĩ. Nó chẳng khác nào nỗi lòng đang tan ra vì buồn tủi của Kiều.
Đáng sợ hơn, nơi lầu Ngưng Bích chơ vơ tứ bể đại dương, Kiều còn mang một dự cảm hãi hùng về tương lai đầy sóng gió:
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
“Gió cuốn mặt duềnh” để báo trước một giông bão của đại dương và cũng là báo trước những giông bão của cuộc đời. Vậy là thảm kịch của đời Kiều chưa ngừng lại. Con Tạo còn muốn đánh ghen tuông tới “dập liễu vùi hoa tơi bời”. Nghe trong tiếng “ầm ầm” của sóng bể có tiếng bước chân của những bầy Khuyến Ưng hung hãn và vô nhân tính.
Từng cụ thể, hình ảnh quang cảnh tự nhiên đều mang đậm trạng thái tình cảm của Kiều. Mỗi cảnh là mối tình, song tất cả đều buồn thương, đúng là: “Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”. Đặc trưng, cụm từ buồn trông lặp lại bốn lần trong tám câu thơ như những sóng lòng trùng điệp, càng khiến nỗi buồn dằng dặc, mênh mông, liên kết với cái nhìn từ xa tới gần, thu hẹp dần vào nội cảm con người để tới cuối đoạn thì tâm trạng lẻ loi, sầu nhớ, cảm giác đớn đau trào lên. Sóng gió nổi lên như sự báo về những khổ cực ê chề rồi đây sẽ xảy ra đối với Kiều, là dự cảm cho một đoạn đời “thanh lâu hai lượt, thanh y hai lần.”.
Đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích”(trích Truyện Kiều) đã trình bày tâm trạng lẻ loi, buồn nhớ và đặc trưng là những biến động dữ dội trong tâm trạng Kiều lúc ở nơi “góc bể chân trời” chơ vơ, buồn tủi. Đoạn trích đã khẳng sự kì tài của Nguyễn Du trong việc mô tả nội tâm nhân vật bằng văn pháp “tả cảnh ngụ tình” rực rỡ.
Phân tích Kiều ở lầu Ngưng Bích (8 câu cuối) chính xác nhất – Mẫu 10.
Nguyễn Du – người đưa nền văn học chữ Nôm của dân tộc ta tăng trưởng tới đỉnh cao từ thế kỉ XVIII với tuyệt tác “Truyện Kiều”. Người ta say mê Kiều không chỉ bởi tài năng của Nguyễn Du nhưng mà có nhẽ trước hết là ở tấm lòng nhân đạo ông dành cho người phụ nữ tài hoa bạc phận. Tới với tám câu cuối đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” là bức tranh tâm trạng đầy xúc động của Thúy Kiều qua cách nhìn cảnh vật.
Đoạn trích “Kiều ở Lầu Ngưng Bích” nằm ở phần hai “Gia biến và phiêu bạt”. Khi gia đình gặp cơn thiến nạn, Kiều đã quyết định bán mình chuộc cha. Đời nàng rẽ lối, những nốt nhạc trước tiên trong “thiên bạc phận” đã ngân lên. Kiều bị Mã Giám Sinh, Tú Bà lừa đảo đẩy vào thanh lâu. Đớn đau và tủi nhục, Kiều đã tự tử nhưng không thành.
Sau đó Tú Bà đành phải đưa Kiều ra sống ở lầu Ngưng Bích với lời hứa sẽ kén chồng cho nàng vào nơi tử tế. Trong giờ phút bên ngoài tưởng như yên tĩnh này thì chính trong lòng Kiều lại ngổn ngang trăm mối. Một nỗi buồn mênh mang đang choáng ngợp tâm hồn Kiều: rời xa người yêu, rời xa cha mẹ để rồi nhìn đâu nàng cũng thấy buồn. Nguyễn Du đã chọn cách biểu thị “tình trong cảnh đấy, cảnh trong tình này” để trình bày tâm trạng Kiều. Mỗi cảnh vật là một bức tranh tâm trạng:
Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa?
Câu thơ tả cảnh biển khơi mênh mông trong ánh chiều dần tắt lịm. Thời điểm buổi chiều dễ gợi buồn, gợi nhớ, nhất là với những kẻ tha phương. Biển rộng lớn nhưng chỉ có một con thuyền “nhấp nhoáng” “xa xa” lúc ẩn lúc hiện, như có như ko. Sự lẻ loi, đơn chiếc của chiếc thuyền phải chăng cũng chính là thân phận chơ vơ, mồ côi mồ cút của Kiều nơi góc bể chân trời, một mình cô độc.
Sau cảnh biển rộng lớn chợp chờn con thuyền là tới cảnh hoa rơi sóng nước:
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Thuyền trôi vô định, hoa cũng trôi vô định chẳng biết về đâu. Nhìn cánh hoa rơi nơi sóng nước, Kiều lại liên tưởng tới thân phận mình. Đời nàng cũng có khác chi một bông phù dung sớm nở tối tàn. Hoa lìa cành hoa héo, hoa tàn, hoa rơi sóng nước sẽ bị gió dập sóng dồi. Kiều xa cha mẹ, đời nàng cũng như cánh chim lạc bầy trong giông tố không tự quyết định được tương lai của mình. Kiều cũng đang nhắm mắt nhắm mũi đưa chân mặc dòng đời xô đẩy.
Sóng nước mênh mông, trôi nổi, Kiều nhìn xuống mặt đất cũng chỉ một màu vàng úa:
Buồn trông nội cỏ rầu rầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Không phải là “cỏ non xanh tận chân trời” như ngày Tết Thanh minh nhưng mà là “nội cỏ rầu rầu” màu vàng, héo hon, tàn tạ, thê lương. Màu “xanh xanh” nhàn nhạt tạo cho cỏ cây không còn nét tươi nhưng mà thêm vẻ “rầu rầu” tạo thành một màu sắc buồn, tẻ ngắt. Tuổi thanh xuân tươi đẹp của Kiều, tài năng sắc sảo đủ mùi của nàng đã, đang và sẽ nhạt buồn vô vị như nội cỏ rầu rầu kia. Đời Kiều rồi cũng giống như đời Đạm Tiên tài sắc vẹn toàn để rồi “Sống làm vợ khắp người ta / Hại thay thác xuống làm ma không chồng”.
Khép lại đoạn thơ là những âm thanh dữ dội:
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
Biển khơi đang yên ả, phẳng lặng bỗng vang lên những âm thanh gớm ghê, kinh khủng. Tiếng sóng ầm ầm khắp bốn phía như muốn cuốn hết đi thân phận nhỏ nhỏ của Kiều, như sẵn sàng đẩy con người xuống vực thẳm. Sóng gió biển khơi hay sóng gió cuộc đời đang đón đợi nàng? Đó là những âm thanh định mệnh báo trước một tai ương đầy bất trắc. Để rồi sau đó Kiều mắc lừa Sở Khanh và rơi vào cảnh “thanh lâu hai lượt, thanh y hai lần”.
Ngòi bút của Nguyễn Du hết sức tinh tế lúc tả cảnh cũng như ngụ tình. Cảnh và tình uốn lượn song song, mỗi cảnh là một bức tranh tâm trạng. Cảnh được mô tả từ xa tới gần, màu sắc từ nhạt tới đậm, âm thanh từ tĩnh tới động, nỗi buồn từ man mác tới âu lo, kinh sợ. Cảnh vật thay đổi, bốn bức tranh tạo thành một bộ tranh tứ bình về tâm trạng của Kiều. Cụm từ “Buồn trông… ” mở đầu câu thơ lục tạo âm hưởng trầm buồn đã trở thành điệp khúc đoạn thơ và điệp khúc tâm trạng Thúy Kiều. Những câu hỏi tu từ cùng với một loạt các từ láy gợi hình gợi cảm đã góp phần làm xô dậy những cơn sóng lòng của Kiều. Đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” cho ta thấy rõ những nét tâm trạng của Kiều, giúp ta có những dự cảm đớn đau về tương lai Kiều phía trước đồng thời làm sáng lên cái tài, cái tâm và cái tầm của một thiên tài Nguyễn Du.
Đoạn trích được nhiều người biết tới và quý trọng. Có nhẽ vừa bởi cái tài lớn của Nguyễn Du trong văn pháp tả cảnh ngụ tình vừa bởi tấm lòng nhân đạo chủ nghĩa lớn của ông lay động tiềm thức người đọc một nỗi xót xa, đồng cảm với thân phận của những con người tài hoa bạc phận.
Phân tích Kiều ở lầu Ngưng Bích (8 câu cuối) ngắn – Mẫu 11.
Đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” đã khắc họa thành công tâm trạng của Thúy Kiều trước hoàn cảnh thân phận bị vùi dập. Điều đó được trình bày rõ nét nhất trong tám câu cuối cùng của đoạn trích:
Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trông nội cỏ rầu rầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.
Tám câu thơ cuối được chia làm bốn cặp câu. Mở đầu mỗi câu đều khởi đầu bằng cụm từ “buồn trông” – giải pháp tu từ điệp ngữ, đồng thời cũng là điệp khúc tâm trạng của Thúy Kiều. Cùng với đó là việc sử dụng giải pháp tả cảnh ngụ tình – một loạt những hình ảnh tự nhiên đều nhuốm màu tâm trạng của Kiều.
Ở cặp câu trước tiên:
Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa
Trong ko gian rộng lớn trước lầu Ngưng Bích, Kiều nhớ về quê hương. “Chiều hôm” chỉ thời kì lúc mặt trời dần ngả về phía Tây. Đó là thời khắc nhưng mà con người sau một ngày làm việc nhọc nhằn sẽ trở về nhà. Khoảng thời kì của sum họp, sum vầy. Vậy nhưng mà nàng Kiều lại một mình chơ vơ nơi lầu Ngưng Bích. Nàng nhìn về nơi có “cánh buồm xa xa” nhưng mà nhớ về những người thân, tự hỏi ko biết cha mẹ và các em của nàng ngày nay như thế nào.
Nhớ tới người thân bao nhiêu, Kiều càng xót xa cho số phận của mình bấy nhiêu:
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Hình ảnh “hoa trôi” ẩn dụ cho cuộc đời của nàng Kiều. Cuộc đời của Kiều từ lúc bị lừa bán vào thanh lâu, phải tiếp khách đã ko còn bị vùi dập ko tiếc thương. Thân phận nàng cũng giống như cánh hoa nhỏ nhỏ, mỏng manh giữa dòng nước, không thể biết được là sẽ đi về đâu. Cụm từ “biết là về đâu” như một lời tự than trách về cuộc đời của Kiều.
Ngước mắt trông về phía xa chỉ thấy nỗi trống vắng, lẻ loi. Kiều nhìn về nhìn xuống mặt đất để tìm kiếm sự sống của vạn vật. Nhưng lại chỉ thấy:
Buồn trông nội cỏ rầu rầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Sức xanh thường tượng trưng cho sự sống, kỳ vọng. Nhưng trong đoạn này, màu xanh chỉ mang màu sắc của sự úa tan. Khắp ko gian đều tràn trề sắc xanh, từ “chân trời” tới “mặt đất” nhưng lại nhạt nhòa, đơn sắc. Màu xanh ko còn là của kỳ vọng nữa, nhưng mà của nỗi vô vọng, mất đi phương hướng. Đúng là cảnh vật nhuốm màu tâm trạng, “người buồn cảnh có vui đâu bao giờ’.
Đặc trưng nhất là hình ảnh cuối cùng trong đoạn trích:
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.
Thiên nhiên xuất hiện thật dữ dội. Khi đọc tới đây, chúng ta có thể tưởng tượng ra hình ảnh Thúy Kiều đang ngồi giữa biển khơi mênh mông. Xung quanh là tiếng gào thét của sóng vỗ như muốn nhấn chìm nàng xuống biển. Với từ láy “ầm ầm” càng làm cho quang cảnh xuất hiện thêm rõ rệt. Kiều như đang dự cảm được số phận trong tương lai.
Như vậy với văn pháp tả cảnh ngụ tình, tám câu thơ cuối của đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích đã khắc họa diễn biến nội tâm của nàng Kiều một cách chân thực, sinh động.
Phân tích Kiều ở lầu Ngưng Bích (8 câu cuối) hay – Mẫu 12.
“Kiều ở lầu Ngưng Bích” là một trong những đoạn trích hay nhất trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du. Đặc trưng phải kể tới tám câu thơ cuối được Nguyễn Du vận dụng thành công văn pháp tả cảnh ngụ tình để diễn tả tâm trạng của Thúy Kiều.
Sau lúc biết mình bị lừa vào chốn thanh lâu, Kiều uất ức định tự vẫn. Tú Bà vờ hứa hứa đợi nàng phục hồi sẽ gả chồng cho nàng vào nơi tử tế, rồi đưa Kiều ra giam lỏng ở lầu Ngưng Bích để tiếp tục nghĩ ra kế sách mới. Đoạn trích đã diễn tả tâm trạng của Kiều trong tình cảnh một mình nơi lầu Ngưng Bích. Tám câu thơ cuối được chia làm bốn cặp câu lục bát. Mỗi cặp đều khởi đầu bằng cụm từ “buồn trông” như một điệp khúc nhấn mạnh được tâm trạng của Thúy Kiều. Ở cặp câu trước tiên, Nguyễn Du đã khắc họa quang cảnh:
“Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa”
Trước không gian rộng lớn rộng lớn ở lầu Ngưng Bích, Kiều nhớ về quê hương. Cụm từ “chiều hôm” là để chỉ thời kì lúc mặt trời dần ngả về phía Tây. Đó là thời kì con người sum họp bên người thân. Nhưng Kiều lại một mình chơ vơ nơi lầu Ngưng Bích. Nàng nhìn ra xa và trông thấy “cánh buồm xa xa” nhưng mà nhớ về những người thân, tự hỏi ko biết cha mẹ và các em của nàng ngày nay như thế nào. Hình ảnh “con thuyền” gợi nhớ về quê hương, nàng mong muốn trở về nhưng ko biết tới lúc nào.
Tới cặp câu thứ hai, Kiều lại cảm thấy xót xa cho thân phận của mình:
“Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu?”
Cánh hoa nhỏ nhỏ, mỏng manh trôi giữa dòng nước không tránh khỏi bị vùi dập. Cuộc đời của Kiều cũng vậy. Nàng đã không còn giữ được tấm thân trong trắng. Cuộc đời bị vùi dập không tiếc thương khiến Kiều tự hỏi rằng “biết là về đâu?”. Hình ảnh con thuyền, cánh hoa được đặt trong thế tương phản đối lập với vũ trụ không cùng của trời đất mênh mang càng tô đậm hơn sự nhỏ nhỏ, đơn độc, đáng thương và tội nghiệp của Thúy Kiều.
Nàng đau xót cho thân phận mình bao nhiêu, lại càng thêm buồn bấy nhiêu. Cảnh vật xung quanh lầu Ngưng Bích rộng lớn vẫn ko thể chứa hết được tâm trạng của Kiều:
“Buồn trông nội cỏ rầu rầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh”
Dưới con mắt đượm buồn, tự nhiên không thể nào tươi vui. Khắp chân trời tới mặt đất, từ trên cao xuống dưới thấp đều toàn là màu xanh. Nhưng đó không phải là màu xanh của sức sống như trong đoạn trích “Cảnh ngày xuân”:
“Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”
Nhưng đó là màu xanh của vô vọng. Từ láy “rầu rầu” thật lạ mắt đã gợi tả được tâm trạng của Thúy Kiều.
Và cuối cùng, nỗi buồn đấy càng trở thành đáng sợ hơn:
“Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi”
Ta có thể tưởng tượng được, hình ảnh nàng Kiều dường như đang ngồi giữa đại dương mênh mông. Xung quanh nàng là tiếng sóng “ầm ầm” nghe nhưng mà thật đáng sợ. Những dự cảm về những xấu số trong tương lai bủa vây lấy Kiều, không có cách nàng thoát ra được. Càng cảm thu được điều đó, nàng lại càng đớn đau, xót xa.
Tóm lại, tám câu thơ cuối trong đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” đã trình bày được tài năng của Nguyễn Du. Mỗi cặp câu là một bức tranh nhuốm màu tâm trạng đầy chân thực.
Phân tích Kiều ở lầu Ngưng Bích (8 câu cuối) mở rộng – Mẫu 13.
“Truyện Kiều” là một tác phẩm thành công nhất của nhà văn Nguyễn Du. Một trong những đoạn trích hay nhất trong tác phẩm là “Kiều ở lầu Ngưng Bích” đã mô tả nội tâm nhân vật Thúy Kiều cho thấy nỗi lẻ loi, buồn tủi và tấm lòng thủy chung hiếu thảo của nàng, đặc trưng là tám câu thơ cuối:
“Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác, biết là về đâu?
Buồn trông nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi”
Tám câu thơ được chia làm bốn cặp lục bát, mỗi cặp đều mở đầu bằng cụm từ “buồn trông” nhằm nhấn mạnh xúc cảm bao trùm lên cả đoạn thơ, đó là nỗi đau xót, buồn tủi của nàng Kiều trước hoàn cảnh bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích.
Trước nhất, nàng ngắm nhìn quang cảnh tự nhiên rộng lớn trước lầu Ngưng Bích nhưng mà lòng nhớ về quê hương tha thiết. Cụm từ “chiều hôm” chỉ thời kì lúc mặt trời dần ngả về phía Tây – thời khắc kết thúc của một ngày. Khoảng thời kì nhưng mà con người trở về nhà sau một ngày lao động mỏi mệt. Vậy nhưng mà Kiều lại một mình chơ vơ giữa bốn bề mênh mông, ko người qua lại. Không gian, thời kì càng khiến nàng cảm thấy tủi thân. Kiều nhìn ra xa và trông thấy “cánh buồm” nhưng mà nhớ về những người thân, tự hỏi ko biết ở nhà, cha mẹ và các em của nàng sống như thế nào.
Tới cặp câu thứ hai, ngắm nhìn những cánh hoa trôi theo dòng nước, Kiều xót xa cho số phận của bản thân. Cánh hoa kia cũng giống như cuộc đời của nàng vậy. Nó trôi giữa dòng nước nhưng mà ko tránh khỏi bị vùi dập, ko thể tự quyết định số phận của bản thân. Thân phận người phụ nữ trong xã hội xưa chính là vậy. Va Thúy Kiều cũng tương tự. Giờ đây, nàng đã ko còn giữ được tấm thân trong trắng. Cuộc đời bị vùi dập ko tiếc thương khiến Kiều tự hỏi rằng “biết là về đâu”. Hình ảnh con thuyền, cánh hoa được đặt trong thế tương phản đối lập với vũ trụ ko cùng của trời đất mênh mang càng tô đậm hơn sự nhỏ nhỏ, đơn độc, đáng thương và tội nghiệp của Thúy Kiều.
Tới cặp câu thứ ba, ta lại càng cảm nhận rõ được nỗi buồn của Kiều. Cảnh vật xung quanh lầu Ngưng Bích rộng lớn vẫn không thể chứa hết được tâm trạng của Kiều. Dưới con mắt đượm buồn, tự nhiên không thể nào tươi vui. Khắp chân trời tới mặt đất, từ trên cao xuống dưới thấp đều toàn là màu xanh. Nhưng đó không phải là màu xanh của sức sống như trong đoạn trích “Cảnh ngày xuân” – lúc nàng còn sống “êm đềm” bên người thân:
“Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”
Nhưng đó là màu xanh của vô vọng. Từ láy tượng thanh “rầu rầu” được tác giả sử dụng thật tinh tế đã gợi tả được tâm trạng của Thúy Kiều.
Đặc trưng nhất là ở cặp câu cuối cùng khiến người đọc tưởng tượng được hình ảnh nàng Kiều dường như đang ngồi giữa đại dương mênh mông. Xung quanh nàng là tiếng sóng “ầm ầm” nghe nhưng mà thật đáng sợ. Những dự cảm về những xấu số trong tương lai bủa vây lấy Kiều, ko có cách nàng thoát ra được. Càng cảm thu được điều đó, nàng lại càng đớn đau, xót xa.
Đoạn thơ đã khôn khéo sử dụng thủ pháp tả cảnh ngụ tình, qua việc mô tả tự nhiên nhưng mà khắc hoạ tâm trạng của nàng Kiều trước lầu Ngưng Bích vô cùng chân thực.
Phân tích Kiều ở lầu Ngưng Bích (8 câu cuối) nâng cao – Mẫu 14.
Đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” nằm trong phần “Gia biến và phiêu bạt” thuộc “Truyện Kiều” của Nguyễn Du – được coi là một tuyệt tác văn học của nền văn học trung đại Việt Nam. Qua đoạn trích trên, người đọc đã thấy được nỗi lẻ loi, buồn tủi và tấm lòng thủy chung hiếu thảo của nàng. Điều đó được trình bày rõ nhất qua tám câu thơ cuối cùng.
Khi Thúy Kiều biết mình bị lừa vào chốn thanh lâu, nàng đã định tự vẫn. Nhưng Tú Bà vờ hứa hứa đợi nàng phục hồi sẽ gả chồng cho nàng vào nơi tử tế, rồi giam lỏng nàng ở lầu Ngưng Bích để tiếp tục nghĩ ra kế sách mới. Trước ko gian lầu Ngưng Bích rộng lớn, nàng nhìn thấy cảnh vật tự nhiên nhưng mà chất chứa đầy tâm trạng:
“Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa”
Trước nhất, nàng nhớ về quê hương. Hai chữ “chiều hôm” là để chỉ khoảng thời kì lúc mặt trời lúc sắp lặn. Đấy là thời kì nhưng mà con người trở về nhà với gia đình, có những phút giây sum họp bên người thân. Nhưng nhìn lại hoàn cảnh của Kiều thì nàng chỉ có một mình. Nàng trông thấy “cánh buồm” ở phía xa nhưng mà nhớ về người thân, nhưng không biết tới bao giờ mới có thể trở về sum họp bên họ.
“Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu?”
Tiếp tới, Kiều chứng kiến cánh hoa mỏng manh bị đẩy trôi theo dòng nước. Nàng cảm thấy cuộc đời của mình cũng giống tương tự. Thúy Kiều lúc này đã không còn giữ được tấm thân trong trắng nữa. Cuộc đời bị vùi dập ko tiếc thương, chẳng biết đi đâu về đâu. Chính vì thế, nàng càng xót xa, tủi nhục.
Cảnh vật xung quanh lầu Ngưng Bích rộng lớn tương tự nhưng cũng không thể chứa được hết được tâm trạng của Kiều:
“Buồn trông nội cỏ rầu rầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh”
Nếu trong đoạn trích “Cảnh ngày xuân”, màu xanh là của sức sống, của kỳ vọng. Thì màu xanh ở đây lại không phải tương tự. Từ “chân trời” tới “mặt đất” đều là một màu xanh. Nhưng đó là màu xanh của đau thương, vô vọng. Nguyễn Du đã rất khôn khéo sử dụng từ láy “rầu rầu” để diễn tả tâm trạng của nàng Kiều lúc này.
Đặc trưng nhất là hai câu thơ cuối cùng, nỗi xót xa của Kiều đạt tới đỉnh điểm:
“Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi”
Thúy Kiều dường như đang ngồi giữa đại dương mênh mông. Xung quanh nàng là tiếng sóng vỗ ầm ầm. Từ láy “ầm ầm” gợi tả âm thanh to lớn, dữ dội. Đó chính là những dự cảm về những xấu số trong tương lai bủa vây lấy Kiều, ko có cách nào thoát ra được. Càng cảm thu được điều đó, nàng lại càng đớn đau hơn cho thân phận của mình.
Tám câu thơ được mở đầu bằng cụm từ “buồn trông” liên kết với các hình ảnh tự nhiên, diễn tả tâm trạng của Thúy Kiều. Quả như Nguyễn Du từng viết:
“Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu
Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”
Qua tám câu thơ cuối của đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích, Nguyễn Du đã cho người đọc cảm nhận thâm thúy về tâm trạng của Thúy Kiều trước lầu Ngưng Bích.
Phân tích Kiều ở lầu Ngưng Bích (8 câu cuối) học sinh giỏi – Mẫu 15.
Trong “Truyện Kiều ” của Nguyễn Du, đoạn nói về tâm trạng của Kiều ở lầu Ngưng Bích vẫn được người đọc xưa nay coi là một trong những đoạn thơ tuyệt vời về nghệ thuật tả cảnh và tả tình. Thế nhưng cái hay của cả đoạn thơ như ngưng đọng lại trong những câu thơ cuối cùng, ở bốn bức tranh:
“Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trông nội cỏ dầu dầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.”
Tám câu thơ trên là cảnh nhưng thực sự là tình, Nguyễn Du tả cảnh nhưng thực sự là tả tình.
Bốn bức tranh đều được thi sĩ khởi đầu bằng hai tiếng “buồn trông” tức là nỗi buồn đã sẵn tự trong lòng trước lúc nhìn vào cảnh và ngắm cảnh cùng với nỗi buồn đấy, vừa ngấm vừa buồn, càng ngắm càng buồn, càng buồn càng ngắm. Nói như thế thật là hợp pháp, thật đúng với tâm trạng Kiều lúc này.
Vì sao vậy? Vì nỗi buồn của Kiều là nỗi buồn lớn, không phải là nỗi buồn thoáng qua vì một duyên do giây lát, nhưng mà là nỗi buồn đeo đẳng suốt cả đời người. Quả thật, trong suốt phần đầu của “Truyện Kiều” chưa bao giờ Kiều buồn như lúc này, bởi chưa bao giờ Kiều kịp có lúc để nhìn vào chuyện buồn của mình, ngẫm cho kĩ, thấm cho sâu về chuyện buồn đấy. Xa Kim Trọng, phải bán mình chuộc cha, Kiều chỉ kịp đớn đau, nhưng gia biến nặng nề, nỗi đau của cha, nỗi đau của mẹ, nỗi buồn của các em, những điều đấy yêu cầu Kiều phải vững, tạm quên mình đi để khắc phục việc nhà cho trọn đạo một người con, một người chị, phải rời gia đình, cùng Mã Giám Sinh ra đi, trọng nỗi buồn vì không vẹn tình với Kim Trọng, Kiều có niềm xoa dịu đã cứu được gia đình.
Vừa tới Lâm Tri, bước vào nhà mụ Tú Bà, chưa kịp hồi sức sau một chặng đường dài “Vó câu khấp khểnh, bánh xe mấp mô”, Kiều đã hốt hoảng vì quang cảnh nhà mụ, Kiều đã gặp ngay một trận “tam bành” của con mụ buôn thịt người ác độc đấy. Có nhẽ Kiều đã đau, đã nhục, đã căm hờn, nhưng chưa kịp buồn.
Hiện giờ mới thực sự buồn. Ta tưởng tượng Kiều ngồi một mình trên lầu Ngưng Bích (thực chất là lầu rước khách của mụ Tú), bốn bề là mênh mông vắng lặng. Cảnh đấy dội vào lòng Kiều, xui nàng nghĩ về thân phận của mình. Nỗi buồn mỗi lúc một thấm thía.
Nàng buồn vì nhớ tới Kim Trọng, người mới cùng nàng thề bồi tha thiết nhưng mà nay thì vĩnh viễn cách xa. Nàng buồn vì nỗi xa cha mẹ, từ này mỗi ngày một già yếu nhưng mà ko có nàng để hôm sớm đỡ đần chăm sóc. Nỗi buồn thật là vời vợi mênh mông, giờ đã đọng thành khối trong lòng Kiều. Nếu lúc đầu nỗi buồn còn từ cảnh một dội vào lòng thì lúc này nỗi buồn lại chính từ lòng buồn. Với hai tiếng “buồn trông” Nguyễn Du sao nhưng mà hiểu lòng người thâm thúy quá vậy! Kiều trông gì?
Đây là bức tranh thứ nhất:
“Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền người nào nhấp nhoáng cánh buồm xa xa?”
Trông về “cửa bể” nhưng mà lại “cửa bể chiều hôm” Lúc đấy mặt trời sắp tắt, chỉ còn để lại những ánh sáng thoi thóp cuối cùng trên mặt nước. Nhìn về cửa bể tức là còn nhìn thấy cả một dải bể đang mất hút đi ở cuối chân trời. Phía đấy ko có gì cả ngoài một trống vắng mênh mông, một bầu trời đang dần tối.
Thế nhưng mà trên cái nền trống vắng lại nổi lên hình ảnh “thuyền người nào”. “Thuyền người nào” tức là chỉ có một chiếc thuyền, chứ ko phải cảnh đoàn thuyền đông đúc tấp nập từ biển trở về để gợi lên một điều vui vẻ. Con thuyền gần như mất hút cuối chân trời, vì Kiều chỉ nhìn thấy cánh buồm của nó, nhưng mà cánh buồm thì lại cũng chỉ “nhấp nhoáng” Thấp thoáng”, hai âm “th” gợi một cảm giác lặp lại, với hai âm “áp” và “oáng” một âm tắc, một âm vang – diễn tả hình ảnh cánh buồm mờ mờ tỏ tỏ, chợt hiện rồi chợt ẩn, nhấp nhô trên sóng biển, như mơ hổ, như ảo giác ở cuối biển Xa xa.
“Thuyền người nào …” thuyền người nào đó, thuyền người nào thế nhỉ? Thuyền đang đi về nơi quê nhà thân yêu của ta chăng? Hay thuyền đang đi về nơi vô định, cũng lẻ loi, cũng phiêu bạt giang hồ như chính ta? Tâm tình này đã buồn, trông vào cảnh đấy, sao có thể ko thấm thía nỗi buồn hơn.
Như để tìm một tẹo quên lãng, Kiều ngoảnh mặt nhìn sang hướng khác. Thì đây:
“Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu?”
Trước mắt Kiều là một ngọn nước từ trên thác cao đang đổ xuống. Mới từ lòng suối chảy trôi khỏi đầu ngọn thác, ôi thôi, thế là tan tác đời trong trẻo với êm đềm của nước. Hiện giờ là lúc khởi đầu của dập vùi, cuộn xoáy, sôi trào, xô đập, ngầu đục cát bùn. Kinh hãi thay cái phút từ trên mỏm đá cao sa xuống thác!
Cảnh ngọn nước đã buồn, nhưng mà nhìn tới chân ngọn nước thì: hoa trôi man mác … Giá thi sĩ viết “tan tác” thì cũng đành đi một nhẽ, cho nó tan vỡ đi, chìm lấp đi, những cánh hoa mỏng manh kia! Nhưng không, hoa rụng xuống dòng nước và dập dềnh trôi đi, bị đưa qua đẩy lại, rồi lại trôi đi, lặng lẽ, buồn chán, để tới một nơi nào không làm sao có thể biết được. Ngọn nước mới sa đấy, cánh hoa trôi đấy, có khác chi cuộc đời Kiều!
Chính Kiều cũng là một ngọn nước vừa mới đi qua lòng suối êm đềm và vừa mới sa xuống giữa ngọn xoáy dập vùi. Chính Kiều cũng là đoá hoa đang man mác trôi đi, đơn độc và mỏng manh trên một dòng nước vừa dài vừa rộng với bao nhiêu đe doạ chưa thể nào tưởng tượng ra hết.
Lòng đã buồn, cảnh lại buồn quá. Thôi, hãy đưa mắt trông đi nơi khác.
“Buồn trông nội cỏ dầu dầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.”
Lại một cảnh mênh mông hoang vắng: một đồng cỏ lẳng lặng kéo mãi tới cuối tầm nhìn, không một bóng cây, không một dòng sông, không một gò núi, không một mái nhà để phá vỡ bớt cái đơn điệu chán nản đấy đi. Chỉ có cỏ, cỏ và cỏ. Nhưng cỏ thì cũng có xanh tươi gì đâu! Từ “dầu dầu” không chỉ gợi lên ý “rầu rầu” buồn chán, nhưng mà còn cho ta tưởng tượng thấy những ngọn cỏ lưa thưa ủ ê như đang dần héo hon đi, đang mất dần sức sống. Đây không phải là đồng cỏ xuân đầy sức sống và thú vui lúc Kiều đi dự hội thanh minh:
“Cỏ non xanh rợn chân trời … “
Đây là đồng cỏ cuối mùa, cũng đang buồn chán như chính lòng người ngấm cảnh. Thế nhưng mà cái đồng cỏ đấy, cái màu cỏ ủ ê đấy lại kéo dài ra vô tận, tiếp cả với nền trời, thành một màu duy nhất: “xanh xanh”. Nếu Nguyễn Du viết:
“Chân mây mặt đất một màu xanh tươi”
Thì hẳn nàng Kiều đã tìm được ở đó một niềm xoa dịu, đôi chút quên lãng. Nhưng “xanh xanh” thì chưa hẳn là xanh, chỉ cố vẻ xanh thôi, một màu xanh nhợt nhạt, xa xôi, làm gợi lên một niềm ngao ngán. Và có nhẽ cái màu “xanh xanh” đấy là cái màu của tâm trạng được nhìn từ đôi mắt đẫm ướt khổ đau.
Thế là Kiều đã ngoảnh nhìn hết ba hướng. Nàng chỉ còn một hướng cuối cùng. May ra có chút thay đổi chăng?
“Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi”
Hóa ra cái buồn của ba cảnh trước tuy buồn nhưng mà chưa thực là buồn. Ba cảnh trên buồn tới thế còn là nhẹ quá. Cảnh này mới thực là buồn. Ba bức tranh trên chỉ là những bước sẵn sàng cho cảnh buồn cuối cùng này. Một vũng biển ăn sâu vào lục địa, ngoài kia là biển lớn. Gió biển tun hút chạy vào duềnh, gió cuốn ào ào khiến mặt biển nổi đầy sóng lớn, trắng xoá một màu.
Sóng vỗ “ầm ầm” chứ ko phải ” ầm” như những ngày ít gió; sóng gào thét phẫn nộ, đập vào bờ, xô đập nhau, lớp sóng này chưa tan đã ào lên lớp sóng khác, liên tục, vô tận. Tiếng sóng lớn lắm, không chỉ vang ầm trên biển nhưng mà vang đi rất xa, vang khắp bốn bể. Kiều tưởng như mình ko còn ngồi trên lầu Ngưng Bích nữa, nhưng mà ngồi đâu chính giữa duềnh biển mênh mông đấy, bốn bên nàng là sóng vỗ. Mấy từ “Ầm ầm tiếng sóng” nghe đã dữ dội bên tai nàng, dâng lên gào thét trong tâm hồn nàng, vây bủa lấy nàng.
Nếu trong ba bức tranh trên, giữa người và ngoại cảnh còn là hai nhân vật phân biệt, đâu là chủ, đâu là khách, thì tới bức tranh này, con người đã nhập vào ngoại cảnh; ngoại cảnh trùm phủ lấy con người, nỗi buồn thực đã đi tới mức cùng tột của cao trào. Lúc này, con người sẵn sàng tan đồng hành với ngoại cảnh, sẩn sàng làm bất kỳ việc liều lĩnh nào để hoặc thoát khỏi nỗi buồn gớm ghê đấy, hoặc có thể chết đi cũng không cần. Chính tâm trạng này đã dọn đường cho việc Kiều gặp Sở Khanh, liều lĩnh theo y rồi bị lừa đảo.
Bốn bức tranh của Nguyễn Du thật ra thì không lạ lùng. Nhưng thật là lạ lùng cách của Nguyễn Du diễn tả những bức tranh đấy trong sự hoa hợp với hoàn cảnh và tâm trạng của Kiều. Bởi Nguyễn Du rất tinh tế lúc nhìn cảnh, rất thâm thúy về tình người, nhưng còn bởi điều này nữa: Nguyễn Du rất tài tình trong tiếng nói.
Kết luận:
Thơ của đại thi hào Nguyễn Du trong bài phân tích Kiều ở lầu ngưng bích (8 câu cuối) đã diễn tả được bức tranh thiên nhiên cũng như đang thể hiện được nỗi lòng của Kiều đang bao trùm lên cảnh vật. Mong rằng bài viết của Trường THPT Phạm Hồng Thái đã giúp các bạn tiếp thu thêm nhiều kiến thức mới mẻ trong bài phân tích Kiều ở lầu ngưng bích nhé!
.
